استانبول/ خلیل سلحشور/ خبرگزاری آنادولو

بارا‌ن‌های شدید و جاری شدن سیل‌های ویرانگر، روز جمعه گذشته، باعث طغیان رودخانه‌ها شد و حجم زیادی از آب و گل و لای را به زمین‌های کشاورزی در روستاها در چندین ولایات افغانستان آورد که بر اساس آمار برنامه جهانی غذای سازمان ملل بیش از 300 نفر در جریان سیلاب‌ها جان باخته و هزاران خانه در روستاهای ولایات شمال افغانستان را ویران کرده است.

بر اساس گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا)، بارش شدید باران و جاری شدن سیل در روزهای جمعه و شنبه در 21 شهرستان ولایات بدخشان، بغلان و تخار در شمال شرقی افغانستان را آب گرفت و وسعت سیل بسیاری از روستاییان را غافلگیر کرد.

بارندگی روز جمعه همچنین خسارات سنگینی را در ولایت بدخشان، مرکز غور و غرب هرات وارد کرده و به گفته احمد سیر ساجد، رئیس اداره مدیریت حوادث طبیعی در ولایت تخار این سیلاب‌ها علاوه بر تلفات انسانی، خسارات مالی هنگفتی را نیز به مردم وارد کرده است.

بارندگی شدید و سیل در افغانستان غیرعادی بوده و رنج‌های گسترده‌ای را به بار آورده است. در هشت سال گذشته، افغانستان هشت رویداد بارندگی را با 100 میلی متر یا بیشتر در یک دوره 48 ساعته تجربه کرده است.

سازمان ملل، افغانستان را به عنوان یکی از آسیب پذیرترین کشورها در برابر بحران آب و هوا فهرست می‌کند. این کشور پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال 2021، مقدار قابل توجهی از کمک‌های خارجی را نیز از دست داد.

برنامه جهانی غذا گزارش داده است که در جریان سیل اخیر بیش از 1000 خانه ویران شده و خانواده‌های زیادی بی خانمان و آسیب پذیر شده‌اند. شمار قربانیان همچنان در حال افزایش است و امدادگران اورژانس برای رسیدن به مناطق دورافتاده و غیرقابل دسترس تلاش می‌کنند.

- دلایل آسیب‌پذیری افغانستان در برابر بلایای طبیعی چیست؟

افغانستان کشوری است که به شدت در معرض بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، ریزش بهمن، رانش زمین و خشکسالی قرار گرفته و ویژگی‌های جغرافیایی، ساختار کوهستانی و اقلیم افغانستان و همچنین سطح پایین توسعه اجتماعی-اقتصادی آسیب‌پذیری آن را در برابر بلایای طبیعی افزایش می‌دهد.

سال‌ها درگیری، مکانیسم‌ها و ظرفیت‌های حفاظتی این کشور در مبارزه با بلایای طبیعی را تضعیف کرده و خسارات اقتصادی و جانی به کشور وارد کرده است. همچنین از آنجایی که آب و هوای افغانستان خشک و نیمه خشک است، اختلاف دمای زیادی بین فصول گرم و سرد وجود دارد. این وضعیت خطر وقوع بلایای طبیعی را افزایش می‌دهد که باعث خسارات مکرر به جان انسان‌ها، معیشت و اموال عمومی و خصوصی می‌شود.

علاوه بر این، تغییر اقلیم به دلیل وابستگی افغانستان به منابع طبیعی و اثرات تغییرات آب و هوایی بر این کشور، خطر بلایای طبیعی به‌ویژه تأثیر سیل بر بهره وری کشاورزی و اثرات منفی خشکسالی بر منابع آبی را افزایش می‌دهد و به همین دلایل، افغانستان در برابر بلایای طبیعی در موقعیت بسیار حساسی قرار دارد.

شایع‌ترین نوع بلایای طبیعی که افغانستان با آن مواجه است سیل است. این کشور به شدت مستعد طغیان رودخانه‌ها ناشی از شیب‌های تند در ارتفاعات است. سیل معمولاً در نتیجه ذوب سریع برف همراه با بارندگی شدید رخ می‌دهد. بیشتر رودخانه‌های این کشور از کوه‌ها سرچشمه می‌گیرند و از برف و یخچال‌های طبیعی تغذیه می‌شوند. علاوه بر این، کمبود پوشش گیاهی در مناطق کوهستانی و فرسایش مناطق کوهستانی نیز در وقوع سیلاب نقش داشته و سیلاب‌های شهری به‌دلیل بارندگی شدید و سیستم های زهکشی ناکافی رخ می‌دهد.

بر اساس داده‌هایی مانند مدل‌های آب و هوای جهانی (GCMs)، می‌توان گفت که سیل آسیب‌های جدی به اقتصاد و جامعه افغانستان وارد می‌کند و این فاجعه خطرات قابل توجهی را در سراسر کشور به همراه دارد. بر همین اساس، انتظار می‌رود خشکسالی نیز در افغانستان در آینده افزایش یابد. عوامل اصلی این افزایش کاهش بارندگی و افزایش دمای ناشی از تغییرات آب و هوایی است که خطر خشکسالی را به میان آورده و تقاضا برای منابع آب را افزایش می‌دهد.