RTÜK (Radyo ve Televizyon Üst Kurulu) Başkan Yardımcısı Dr. İbrahim Uslu'nun 2020 yılında X (Twitter) hesabı üzerinden doktora teziyle ilgili yaptığı paylaşım sosyal medyada çarpıtılarak haberleştirildi. Haberlerde yer alan iddia yıllar sonra bu kez İnstagram üzerinden gündeme taşındı. 

ARKA PLAN VE İDDİALAR 

Bazı hesaplardan yapılan paylaşımlarda, "RTÜK Başkan Yardımcısı: Türkiye'de Tiktok kullanmayanların oranı sadece %7." ifadeleri yer aldı. Türkiye nüfusunun %93'ünün sosyal medya paylaşım ağı olan Tiktok'u kullandığı öne sürüldü. 

BULGULAR

Anadolu Ajansı Teyit Hattı, iddiaların arka planını araştırdı.

Yapılan incelemede Dr. İbrahim Uslu'nun 12 Aralık 2022'de yaptığı bir paylaşımda doktora tezi kapsamında yürüttüğü incelemeler sonucu İngiltere'deki bazı verileri takipçileriyle paylaştığı görüldü. Uslu, paylaşım dizisinde aşağıdaki ifadelere yer verdi:

• 1) “Çocuklar sosyal medya bağımlısı” Türkiye ve İngiltere üzerinden çocukların medya araçları karşısında korunmasına yönelik düzenleme ve denetleme ilkelerine odaklandığım doktora tezimde de yer alan pandemi süreciyle alakalı birtakım güncel verileri sizlerle paylaşacağım.
• 2) Pandemi etkisiyle çocuklarımız okul hayatından uzaklaşmakta ve evlerde daha çok zaman geçirmektedir. Bunun bir yansıması olarak da çocukların medya araçlarıyla geçirdikleri zaman daha da artmaktadır.
• 3) Birleşik Krallık'ın iletişim alanında düzenlenleyici ve denetleyici kuruluşu olan Office of Communication (Ofcom)‘un pandemi döneminde çocukların medya alışlanlıklarına dair yayımladığı araştırma sonuçları oldukça çarpıcı veriler içeriyor.
• 4) Mayıs ve Haziran aylarında yapılan çalışma; İngiltere, İskoçya ve Galler'de yaşayan, 9-16 yaş aralığında bulunan ve karantina sebebiyle okullarına gidemeyen çocukların boş zaman ve medya tüketimi alışkanlıklarına odaklanmaktadır.
• 5) Karantina süreci çocukların ekran karşısında her zamankinden daha fazla zaman geçirmesine neden olmuştur. Normal hayat üzerindeki kısıtlamalar onları sosyal medya, oyun ve medya içeriği karşısında fazlaca zaman harcamaya yöneltmiştir.
• 6) Okul çağındaki çocukların büyük çoğunluğu evlerinde boş zamanı geçirmek konusunda bir sisteme sahip değildir ve boş zamanlarını aile yerine, kendi odalarında çevrimiçi etkinliklerle doldurma eğilimindedir.
• 7) Sosyalleşme olgusu artık yeni rutinler ve davranışlarla çevrimiçi ortamlara taşınmıştır. Çocuklar PS4, Xbox gibi oyun konsollarında oyun oynamayı ve çoklu ekran görüntülerini (Discord) iletişim kurmanın bir yolu olarak görmekteler.
• 8) TikTok bu dönemde en popüler sosyal medya uygulaması konumundadır. Her gün birkaç saatini bu uygulama karşısında geçiren çocuklar TikTok için “zaman öldürmenin” (to kill time) en iyi yolu ifadesini kullanmışlardır.
• 9) Çoğunlukla kendi içeriklerini uygulamaya yüklemeyi tercih eden çocuklar, bazı durumlarda ise platformda meşhur olan (TikTokker) kişilerin içeriğini kopyaladıklarını belirtmişlerdir.
• 10) Araştırmaya konu olan örneklemden TikTok kullanmayanların oranı sadece %7 dir. Uygulamayı kullananlardan kendi videolarını yapıp paylaşanların oranı ise %66’dır.
• 11) 16 yaşındaki William’ın uygulamayla ilgili sözleri dikkat çekici: “ Sadece 5 dakika geçirmek için uygulamaya girerken bir de bakmışım ki videoları kaydıra kaydıra 2 saat geçmiş. Bu adeta bir bağımlılık.”
• 12) YouTuber ve TikTokker olarak adlandırılan sosyal medya starlarının sayısının artması, çocukların onları taklit etmesine neden olmakta ve kendi içeriklerini üretmenin kendilerine para kazandıracağına olan inançlarını arttırmaktadır.
• 13) Ayrıca,çocukların geleneksel araçlarla TV izleme alışkanlıkları da büyük değişim içerisindedir. Netflix,Prime Video, Spotify gibi isteğe bağlı medya hizmetlerine; TikTok ,YouTube gibi video paylaşım platformlarına ve Amazon Fire Stick gibi multimedya cihazlara yönelim vardır.
• 14) Çocuklar canlı içerik ve kısa video parçalarına da büyük ilgi göstermektedir. Uzaktan öğrenen çocuklar normal okul dönemlerine göre çok daha az ödev yapma eğilimi gösterdiler. Bunun nedeni ise çocukların çoğunun alışageldikleri rutinlerden ve sistemden uzak olmalarıdır.
• 15) Ayrıca, çevrimiçi ortamlardaki fiziksel egzersizler genç kızlar arasında popüler. Bazıları kendi bedenleri hakkında güvensiz hissettiklerini ve çevrimiçi ortamlarda başkalarını gördüklerinden (YouTubers) dolayı baskı hissetiklerini söylediler.
• 16) Çocuklar Covid 19 haberlerine ilişkin ilk başlarda olan ilgilerini ise zamanla bıraktılar.

Yapılan incelemede Uslu'nun Birleşik Krallık'ın iletişim alanında düzenlenleyici ve denetleyici kuruluşu olan Office of Communication (Ofcom) İngiltere'de yürüttüğü bir araştırmaya ait verileri paylaştığı tespit edildi. Sosyal medyadaki bazı hesapların bu veriler Türkiye'ye aitmiş gibi paylaşım yaptığı belirlendi. Uslu'nun paylaşım dizisinin altına araştırmanın linkini de eklediği görüldü.

O tarihlerde iddianın sosyal medyada yayılmasıyla beraber RTÜK Başkan Yardımcısı sosyal medya hesabından yeni bir açıklama yaparak tartışmalara netlik kazandırdı. Uslu, "Bugün Birleşik Krallık’ın iletişim alanında düzenleyici kurumu olan Ofcom’un İngiltere, İskoçya ve Galler’i kapsayan "Çocuklar, sosyal medya bağımlısı" içerikli araştırmasını kaynak vererek ve açık biçimde paylaşmama rağmen mevzu bahis araştırmanın Türkiye’ye dairmiş gibi bir yanlış anlaşılmaya neden olacak şekilde bazı medya kuruluşları tarafından servis edildiğini gördüm. Madem konu Türkiye’deki TikTok kullanım oranına döndü, bu konuyla da ilgili edindiğim verileri Statista’yı kaynak vererek sizlerle paylaşayım." dedi.

Bazı açık kaynaklardan yapılan araştırmalarda, Türkiye'de ocak 2023'te yayınlanan son veriler ışığında %1,34'lük büyüme oranıyla 30,8 milyon Tiktok kullanıcısı olduğu bilgisine ulaşıldı. Yapılan hesaplamada 85 milyon nüfusu olan Türkiye'nin %36'sının Tiktok hesabına sahip olduğu tespit edildi. 

Statista'da (veri portalı) yer alan veriler incelendiğinde ise Türkiye'de 2023'ün temmuz ayında 29.98 milyon kişinin Tiktok kullanıcısı olduğu bilgisine ulaşıldı. Bu veri üzerinden yapılan hesaplamada nüfusun %35'inin Tiktok kullanıcısı olduğu öğrenildi.

'We are social' isimli platformda 2023 yılı ocak ayı için paylaşılan raporda, Tiktok üzerinden paylaşılan reklamları 18 yaşının üzerinde 29.86 milyon kişinin görme potansiyeli olduğu bilgisi yer aldı. 

Rapordaki başka bir grafikte 16-64 yaş arasındaki kullanıcıların aylık Tiktok kullanma oranlarının % 47.8 olduğu belirtildi.