Sosyal medyada kaynağı belli olmayan yüksek etkileşim alarak yayılmaya devam ediyor. Ancak bir iddianın çok kez paylaşılması onun doğru olduğu anlamına gelmiyor.

ARKA PLAN VE İDDİALAR 

X'te (eski adıyla Twitter) paylaşılan bir gönderide "Yalancının mumu yatsıya kadar yanar" atasözünde geçen 'yatsı' kelimesinin aslında 19. yüzyılda kullanılan bir alet olan 'yassı'dan geldiği iddia edildi.Zamanla kullanımının 'yatsı' kelimesine evrildiği iddia edilen ve içerikteki videoda yer alan aletin isminin "yassı" olduğu iddia edilidi. Doğru kullanımı buymuş şeklinde yapılan iyi niyetli paylaşımlar hızla yayılarak dezenformasyonun yayılmasına sebep oldu.

BULGULAR 

Türk Dil Kurumu'nun sitesinde söz konusu atasözü aratıldığında "Yalancının mumu yatsıya kadar yanar" ifadeleri görüldü. Atasözünün kullanımının "Söylenen söz yalansa durum çok geçmeden anlaşılır" şeklinde olduğu bulundu. Yas ve yassı kelimeleri TDK'da aratıldığında 19. yüzyılda kullanılan herhangi bir aletle ilişkili bir tanımlamanın bulunmaduğu görüldü. Söz konusu sözcükler tarama sözlüğünde aratıldı ve herhangi bir sonuca ulaşılamadı. Video yer alan ve 19. yüzyılda Osmanlı'da kullanıldığı iddia edilen aletin, restorasyon videoları paylaşan Rescue&Restore isimli bir hesap tarafından paylaşıldığı görüldü. 

1841'de kullanılan bir mum söndürücü olduğunun yazıldığı içerik sonrasında Türkçe kaynaklarda farklı iddiayla paylaşıldığı görüldü. Otomatik mum söndürücü olarak aratıldığında, aletin farklı modellerinin de bulunduğu anlaşılıyor.

Osmanlı Devleti döneminde mum söndürmek için hangi aletin kullanıldığı araştırıldığında ise 'mum söndürme makası' isminde bir aletin olduğu anlaşıldı. 

Osmanlıcada 'mıkraz' olarak kullanılan kelimenin zamanla Türkçe fonetiğine uyum sağlayarak günümüzde kulanılan 'makas' haline geldiği görüldü. 'Mıkraz' kelimesinin günümüzde kumaş kesme aleti anlamında kullanıldığı gibi mum söndürme aracı anlamında da kullanıldığı görüldü.