Türkiye'de zeytin üretimi ve zeytin ağacı varlığıyla ilgili sosyal medya paylaşımları kullanıcılar arasında etkileşim yarattı.

ARKA PLAN VE İDDİALAR

Sosyal medya platformu X'te bir hesap, "Suudi Arabistan 20 milyon zeytin ağacı dikti ve 11 bin ton yağ elde etti" bilgisi içeren bir paylaşımda bulundu. Bu içeriğe gelen bir yorumda ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a işaret edilerek, "Türkiye'deki zeytinlikler bu nedenle yok ediliyoor" iddiası ortaya atıldı. İddia sosyal medya kullanıcıları arasında tartışma yarattı.

BULGULAR

Anadolu Ajansı Teyit Hattı, Türkiye'deki zeytin ve zeytinyağı üretimini, zeytin ağacı sayısıyla

ilgili güncel bilgileri ve raporları açık kaynaklarda araştırdı. Türkiye'nin zeytincilikteki son durumunu uzmana sordu.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre dünyada yaklaşık 9,7 milyon hektar alanda 1 milyara yakın adette zeytin ağacı bulunuyor. Türkiye'de ise 2024 itibariyle 205 milyon zeytin ağacı var. 2000'li yıllarda 100 milyon olan zeytin ağacı sayısı, geçen sürede ikiye katladı. Türkiye, zeytinyağı ve sofralık zeytinde dünya ikinciliği ve ağaç sayısında ikiye katlama hedefine 2023'te ulaştı. Şimdi ise 250 milyon hedefine doğru ilerleme sürüyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı Zeytinyağı Tarım Ürünleri Piyasaları Raporuna (Temmuz 2024) göre dünyada 2022-2023 sezonunda zeytinyağı üretimi düştü. Türkiye'de ise hedeflenen noktaya erişimi doğrulayan bulgulardan biri olarak artış gerçekleşti. Yine 2022-2023 Türkiye'de zeytinyağı ihracatı miktarında önemli artış oldu.

Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü'nün Ağustos 2024 tarihli 2023 Yılı Zeytin Sektörü Raporunda Türkiye İstatistik Kurumu'nun( TÜİK) verileri yer aldı. Buna göre; Türkiye'de 2023 yılında 9,03 milyon dönümlük alanda toplam 201 milyon 770 bin zeytin ağacı vardı.  Bu ağaçların yüzde 83'ü meyve veren ağaçlardan oluştu. Toplam 167 milyon 545 bin zeytin ağacı meyve veren kategorisindeyken 34 milyon 225 bin ağaç ise meyve vermeyen kategorisindeydi. Zeytin ağacı sayısının geçen yıl (2024 yılı) itibariyle de 205 milyona ulaştığı öğrenildi.

Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü'nün 2018 Yılı Zeytin ve Zeytinyağı Raporuna yansıtılan TÜİK verilerine göre de Türkiye'de zeytin ağacı varlığı 2000'li yılların başında 100 milyon adetti. 2017-2018 sonunda ise yaklaşık 174 milyon adede yükselmişti. 

Doğu Akdeniz Kalkınma Ajansının Zeytincilik Sektör Raporu-2015'te yer alan ve FAO 2014 verilerine dayandırılan Dünya Zeytin Dikili Alanı Tablosuna göre Türkiye'de 2004'ten 2013'e her yıl zeytin üretim alanı büyüdü.   

Zeytincilikte önemli bir alana sahip olan Balıkesir Edremit Ticaret Odası’nın Zeytin ve Zeytinyağı Sektör Araştırma Raporu 2017'de yer alan ve FAO kaynak gösterilerek paylaşılan 1995'ten 2014'e Türkiye zeytin dikim alanlarını gösteren tabloda da benzer bir bulguya rastlandı. İlk AK Parti Hükümetinin kurulduğu 2002 ve sonrası yıllarda artış eğilimi görüldü. 

Anadolu Ajansı'nın 9 Ocak 2025'te servis ettiği "Türkiye'nin zeytin üretimi 2024'te rekora ulaştı" başlıklı bir haber de Türkiye'de zeytin üretiminin yıllar içinde arttığını gösterdi. Haberde Türkiye'nin 2024'te 3 milyon 750 bin tonla Cumhuriyet tarihinin en fazla zeytin rekoltesine ulaştığına dikkat çekildi.

Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü'nün Ağustos 2024 tarihli 2023 Yılı Zeytin Sektörü Raporunda "Dünyada Zeytin Sektörü İstatistikleri ve Mevcut Durum" başlıklı bir bölüm yer aldı. Söz konusu iddia kapsamında örneklendirilen Suudi Arabistan'ın, ülkelerin zeytin, zeytinyağı vb başlıklardaki durumu incelendiğinde önemli pay sahibi olmadığı görüldü. Uluslararası Zeytin Konseyi Kasım 2023 verilerine göre Suudi Arabistan "Dünya Sofralık Zeytin İthalatı" tablosunda yer aldı.

UZMAN ANLATIYOR:

"DÜNYADA SOFRALIK ZEYTİNDE BİRİNCİ, ZEYTİNYAĞI ÜRETİMİNDE İKİNCİYİZ"

"ZEYTİN AĞACI SAYISI İKİYE KATLADI"

Türkiye'de zeytin üretimindeki son durum ve zeytin ağaç sayısıyla ilgili olarak Anadolu Ajansı Teyit Hattı'na bilgi veren Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi Başkanı Dr. Mustafa Tan, zeytincilikte 2007'de konan "Zeytinyağı" ve "Sofralık zeytin"de dünya ikinciliği ve "Zeytin ağacı sayısını ikiye katlama" hedeflerinin 2022-2023 ve 2024-2025'te gerçekleştiğini belirtti. Tan şu hususlara dikkati çekti:

-          Türkiye zeytin ağacının anavatanı. Zeytin Anadolu'dan yayıldı ve zaman içinde İspanya zeytincilikte zirveye oturdu. Son 15-20 yıla bakınca, liderlik sıralaması İspanya, İtalya, Yunanistan, Tunus, Türkiye şeklindeydi. Zaman zaman Türkiye ile Tunus yer değiştirebiliyordu.

-          2007'de Ulusal Zeytin ve Zeytinyağı Konseyi kuruldu. Uluslararası Zeytin Konseyi'ne yeniden üyelik hedefimizi gerçekleştirdik. O yıllarda Tarım ve Orman Bakanlığımızın da destekleriyle "Türkiye zeytin ağacının anavatanı. Layık olduğu yer liderliktir" dedik ve 2023'e kadar hedefler koyduk. Bu hedeflere de 2022-2023'te ulaştık.

-          Zeytinyağı üretiminde dünya ikinciliği hedefi koymuştuk. 421 bin tonla dünya ikincisi olduk. İspanya 750 bin ton üretti ve birinci oldu.
-          Sofralık zeytin üretiminde dünya ikinciliği hedefi koymuştuk ve İspanya'yı geçip liderliğe ulaştık!..
-          2024-2025'te de Türkiye başarının tesadüfi olmadığını gösterdi. Zeytinyağı üretiminde 475 bin tonla dünya ikincisi, sofralık zeytinde 750 bin tonla dünya birincisi olduk.
-          Hedeflerimizi koyarken Türkiye'de 100 milyon zeytin ağacı vardı. Hükümet yeni dikimleri teşvik amaçlı fidan yardımı yaptı. Bu sayıyı ikiye katladık. Zeytin ağacı sayısı her yıl artıyor ve şimdi hedefimiz 250 milyona doğru gitmek. Ağaç sayısı bakımından da İspanya'nın ardından ikinci sıradayız.
-          Türkiye'nin son yıllarda zeytincilikteki gelişmesi göz ardı edilemez. Üretimin artması, ülke zeytinciliğinin gelişimi açısından yeterli mi? Son dönemin konusu bu. Ülkemiz zeytin ağacının anavatanı. Gen kaynaklarımızın korunması ve daha da geliştirilmesi çok önemli.  Yabancı çeşitlerin girmesi veya üretilmesi çok yanlış, bizim harika hikayemizi bitirebilir. Yeni ve modern dikim alanlarında da yerli zeytin çeşitlerimiz ve amaca uygun üstün klonlarını kullanmalıyız. Yerli ve milli üretim her alanda olduğundan daha da zeytin de önemli. Bu konuda da Bakanlığımızla istişare halinde ar-ge çalışmaları sürüyor.