Sosyal medyada bilimsel araştırmalara dayandırılmadan ortaya atılan iddialar, kamuoyunun yanlış bilgilenmesine ve manipülasyona maruz kalmasına neden olabiliyor. 

ARKA PLAN VE İDDİALAR

Bir X (eski adıyla Twitter) kullanıcısı, ayaktaki refkleksoloji noktalarının göründüğü bir fotoğraf paylaştı. Paylaşımında, yenidoğan bebeklerden iğne kullanılarak alınan topuk kanının, bebeklerin topuklarındaki üreme noktalarını delerek zarar verdiğini iddia etti. İddianın dayanağı olarak bilimsel bir açıklama, kaynak ya da belgeye yer verilmedi.

BULGULAR

Teyit Hattı, bebeklerden alınan topuk kanıyla ilgili iddiaları Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nilgün Tekkeşin'e sordu. Tekkeşin, yenidoğanlardan ve özellikle prematüre bebeklerden kan örneği almanın zorluklarına dikkat çekerek, bu hastalarda damar boyutu ve hacminin en deneyimli sağlık çalışanları için bile venöz erişimi zorlaştırabileceğini belirtti.

Tekkeşin, bebeklerden kan almak için en yaygın yöntemin kılcal kan örneklemesi olduğunu, bazı durumlarda ise topuk delme tekniğinin tercih edildiğini belirtti. Özellikle yenidoğan taramaları ve glikoz ölçümlerinde kullanılan bu yöntemin, gelişmiş laboratuvar teknikleri ve otomatik delme cihazları sayesinde birçok rutin test için uygulanabilir hale geldiğini ifade etti.

Yenidoğanlarda damar yolundan kan almanın, topuk delmeye kıyasla daha az ağrıya neden olabileceğine dair bazı kanıtlar bulunduğunu aktaran Tekkeşin, ancak bu yöntemin prematüre veya sık kan alınması gereken bebekler için her zaman uygun olmayabileceğini vurguladı. Daha az ağrılı ve etkili delme cihazlarının geliştirilmesinin, topuk delme tekniğinin avantajlarını artırabileceğini söyledi.

Tekkeşin, topuk delme tekniği için standart lokal veya sistemik anesteziye ihtiyaç duyulmadığını, ancak bebeğin rahatlaması için sakaroz verilmesi, ortam ışığının düzenlenmesi ve kundaklama gibi yöntemlerin uygulanabileceğini belirtti.

Bebeğin kilosuna uygun topuk delme cihazı seçilmesinin travmayı en aza indireceğini vurgulayan Tekkeşin, kan örneğinin en kolay sırtüstü pozisyonda alınabileceğini ifade etti. Ayrıca, ağrıyı azaltmak ve kalkaneus kemiğine teması önlemek için topuğun dış kenarlarının en güvenli bölge olduğunu, arka kutbun ise tercih edilmemesi gerektiğini söyledi:

"Topuk çubuğu için en güvenli yerler topuğun dış kenarlarıdır (koyu alanlar). Dış kenarlar arasındaki daha açık gri alan, dış alanlara sıklıkla erişildiyse ikincil alan olarak kullanılabilir. Kalkaneusun hasar görmesini önlemek için topuğun arka kutbu kullanılmamalıdır.".

Sağlık Bakanlığı da resmi X (eski adıyla Twitter) hesabından söz konusu paylaşımı alıntılayarak iddialara yazılı yanıt verdi.

Bakanlık açıklamasında, yenidoğanlardan kan örneği almanın zorlu bir işlem olduğu, bu nedenle kılcal kan örneklemesi için en yaygın yöntemin topuktan alınan kan olduğu belirtildi. Yenidoğan taramalarında topuktan kan alınmasının, bebeğin fizyolojik ve anatomik özellikleri göz önünde bulundurularak belirlenmiş en basit ve uygulanabilir yöntem olduğu vurgulandı.

Topuk kanı alımının bebeğe herhangi bir zarar vermediği, aksine tarama programları sayesinde dünya genelinde milyonlarca bebeğin sağlığının korunmasına katkı sağladığını ifade edildi. 

Açıklamada, bugüne kadar topuk kanı uygulamasının yenidoğanlara zarar verebileceğine dair herhangi bir bilimsel çalışma veya uzman görüşü bulunmadığı da kaydedildi.