استانبول/خبرگزاری آنادولو

عصر چهارشنبه ۱۳ دی‌ماه در مراسم سالگرد کشته شدن قاسم سلیمانی فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران ایران در استان کرمان، دو انفجار رخ داد که در نتیجه آن ۸۴ نفر جان باختند و ۲۸۴ تن دیگر زخمی شدند.

در حالی که شمار زیادی از مقامات ایرانی بلافاصله اسرائیل را مسئول انفجارهای مذکور معرفی کرده‌اند، سخنگوی ارتش اسرائیل طی نشست خبری روز پنجشنبه خود از پاسخ به سوال‌های مطرح شده در این‌باره خودداری کرد.

دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل در یک نشست خبری از اظهار نظر در مورد اینکه "آیا تل‌آویو ارتباطی با حملات تروریستی در استان کرمان ایران که منجر به کشته شدن شمار زیادی از مردم شد دارد یا نه؟" گفت: در این زمینه اظهار نظر نخواهم کرد.

از سوی دیگر بسیاری از کشورها و نهادهای بین‌المللی با صدور بیانیه‌هایی انفجارهای رخ داده در کرمان و کشته شدن شماری زیادی از مردم ایران براثر آن را محکوم کرده‌اند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز در نخستین ساعات پس از حادثه با انتشار مطلبی در شبکه‌های اجتماعی، نسبت به وقوع دو انفجار "تروریستی" در شهر کرمان ایران و جان باختن شماری در این حملات ابراز تاسف کرد.

برخی کارشناسان مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با آنادولو با اشاره به اهداف و انگیزه‌های احتمالی وقوع انفجارهای مرگبار روز چهارشنبه در شهر کرمان، بر ضعف امنیتی شدید ایران تاکید کردند.

دکتر سرهان آفاجان، عضو هیئت علمی موسسه مطالعات خاورمیانه و کشورهای اسلامی دانشگاه مرمره استانبول با بیان اینکه اسرائیل پیشتر نیز عملیات‌های سوء‌قصد و خراب‌کاری زیادی در خاک ایران انجام داده است، توضیح می‌دهد:

«باید درباره این حمله تروریستی به ۳ مسئله اساسی اشاره نمایم. مسئله اول، ضعف امنیتی شدید حاکم بر ایران است. البته این ضعف امنیتی تنها مربوط به امروز و دیروز نیست و طی سالهای اخیر ایران همواره با آن مواجه بوده است. مثلا محسن فخری‌زاده در پاییز ۱۳۹۹ درست در قلب تهران کشته شد و این نیز نشان می‌دهد که علی‌رغم ادعاهای مطرح شده توسط مقامات ایرانی، این کشور از لحاظ امنیت داخلی شرایط قابل قبولی ندارد. همانگونه که می‌دانید سال گذشته زیارتگاه شاهچراغ در شیراز نیز هدف دو حمله جداگانه قرار گرفت. گروه تروریستی داعش نیز در سال ۱۳۹۶ حملاتی را به مجلس و مزار آیت الله خمینی ترتیب داد. به همین دلیل نیز باید گفت که ایران با یک ضعف امنیتی گسترده روبرو است.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد پیام اصلی که عوامل حملات روز چهارشنبه در کرمان می‌خواهند به طرف ایرانی مخابره کنند این است که جمهوری اسلامی ایران دارای امنیت داخلی نیست و احتمال انجام حملات مشابه در واکنش به اقدامات ایران در منطقه وجود دارد. مسئله دوم نیز این است که ایران انگشت اتهام را به سوی چه کسی نشانه خواهد گرفت و چه کسی را مسئول انفجار تروریستی کرمان خواهد دید. بسیاری از مقامات و فرماندهان جمهوری اسلامی ایران طی اظهارات خود، آمریکا و اسرائیل را به عنوان مسئولان حملات صورت گرفته معرفی کردند. البته دولت آمریکا نیز ادعاهای مطرح شده از سوی مقامات ایرانی را مضحک خوانده و دست داشتن واشنگتن در این واقعه یا وجود مدرکی مبنی بر دخالت اسرائیل را رد کرده است. با توجه به ماهیت انفجارهای صورت گرفته به نظر می‌رسد که گروهی مانند داعش در پشت آن باشد. اما با توجه به ماهیت وجودی گروه تروریستی داعش نباید این نکته را از یاد برد که شاید برخی کشورها برای ارسال پیام خود به تهران با ترتیب دادن این حملات با استفاده از داعش، از این گروه به عنوان پیاده نظام خود استفاده کرده باشند.

مسئله سوم که به نظر من بسیار مهم است، لزوم تغییر رویکرد کلی ایران نسبت به تروریسم در سطح منطقه است. مثلا همانگونه که می‌دانید هفته گذشته نیز ۱۲ نظامی ترکیه در شمال عراق شهید شدند. با توجه به این مسائل به نظر می‌رسد که ایران نگاه فراگیر و جامعی نسبت به مبارزه با گروه‌های تروریستی و مسئله تروریسم ندارد. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیروز بلافاصله پس از وقوع انفجارها در کرمان، وقوع این حمله تروریستی را محکوم کرده و پیام تسلیت منتشر کرد. اما در مواقع مشابه به هیچ عنوان شاهد اتخاذ چنین رویکردی از سوی دولت و مقامات ایرانی نیستیم و دولت ایران همواره در مسئله مبارزه با تروریسم به ویژه درباره گروه تروریستی پ.ک.ک/پ.ی.د سیاست یک بام و دو هوایی را اتخاذ کرده است. اگر چه سفر رئیس جمهور ایران به ترکیه که قرار بود پنجشنبه صورت پذیرد به‌دلیل حملات تروریستی در کرمان به تعویق افتاد، اما این سفر بسیار مهم است و دو کشور ایران و ترکیه باید در مسئله مبارزه با تروریسم به سیاست واحدی دست یابند».

دکتر مصطفی جانَر، کارشناس مسائل خاورمیانه در دانشگاه ساکاریا نیز با اشاره به چندین عملیات پیشین اسرائیل علیه ایران به ویژه ترور محسن فخری‌زاده در تهران و سیدرضی موسوی در سوریه، درباره ماهیت انفجارهای کرمان و پاسخ احتمالی تهران به آن توضیح می‌دهد:

«برای درک و فهم حملات تروریستی شهر کرمان باید به ۳ سوال پاسخ داده شود. اولین پرسش این است که چه کسانی می‌توانند پشت حمله مذکور قرار داشته باشند؟ دومین پرسش هدف یا اهداف احتمالی حمله و سومین پرسش نیز واکنش احتمالی ایران به حملات صورت گرفته است. طبیعتا با توجه به رویدادهای جاری در منطقه، اسرائیل اولین کشوری است که به عنوان عامل حمله تروریستی کرمان به ذهن خطور می‌کند. اسرائیل پیش از این نیز محسن فخری‌زاده را در تهران و سیدرضی موسی از فرمانده سپاه پاسداران را در سوریه هدف قرار داده است. اسرائیل و سازمان اطلاعات خارجی این کشور «موساد» همچنین به عنوان مسئول شمار زیادی از انفجارها و خرابکاری‌های صورت گرفته طی سالهای اخیر در ایران معرفی شده اند. اما باید به این نکته نیز توجه شود که اسرائیل پیش از این اقدامات و عملیات‌هایی مانند حملات دیروز در کرمان انجام نداده است و انفجارهای کرمان با اقدامات پیشین اسرائیل علیه ایران مشابهتی ندارد. البته با توجه به حملات شدید اسرائیل به نوار غزه و جرایم جنگی این کشور در غزه طی ماه‌های اخیر، نقش داشتن تل‌آویو در انفجارهای کرمان با حدود ۱۰۰ قربانی نیز دور از ذهن نیست. از سوی دیگر گروه تروریستی داعش و همچنین گروه‌هایی مانند جیش العدل نیز از دیگر متهمان هستند.

در هر صورت مقامات ایرانی بلافاصله اسرائیل را مسئول انفجارهای روز چهارشنبه در کرمان معرفی کرده و بر پاسخ لازم نسبت به این مسئله تاکید کردند. از سوی دیگر پیام نمادین این حمله که در کرمان به عنوان زادگاه قاسم سلیمانی و سالگرد کشته شدن او رخ داده نیز حائز اهمیت است. به همین دلیل نیز می‌توان گفت که حملات صورت گرفته به نوعی سیاست منطقه‌ای ایران مبنی بر نظامی‌گری و حمایت از گروه های شبه‌نظامی را هدف قرار داده است. البته یک احتمال دیگر نیز تلاش برای کشاندن ایران به درون یک درگیری منطقه‌ای بزرگ‌تر است. اینکه ایران به چه شکلی به انفجارهای کرمان پاسخ خواهد داد نیز پرسش سوم است. مقامات ایرانی بلافاصله اسرائیل و آمریکا را به عنوان مسئول انفجارها معرفی کردند. احتمالا دولت ایران مانند گذشته از واکنش مستقیم نسبت به منافع کشورهای مذکور دوری خواهد کرد و بیشتر بر حملات جسته و گریخته نیروهای نیابتی خود و گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به خود به منافع آمریکا و اسرائیل در منطقه متمرکز خواهد شد».