استانبول/خبرگزاری آناتولی

افشار سلیمانی، دیپلمات سابق ایران با بیان اینکه مجموع سوابق سال‌های گذشته نشان می‌دهد که روسیه با ایران درخصوص موضوع دریای خزر بازی دوگانه کرده است، ابراز داشت: از یک طرف روس‌ها تاکید می‌کنند که هرگونه تصمیم‌گیری درباره خرز باید با اجماع همه کشورهای ساحلی باشد و از طرف دیگر، خود با تک تک کشورها به رایزنی پرداخته و به توافقاتی رسیده‌اند.

به گزارش خبرگزاری "ایلنا"، این دیپلمات تصریح کرد: روسیه و قزاقستان در سال 2003 سند مشابه سه‌جانبه‌ای را درخصوص تقسیم منابع زیربستر دریای خزر در بخش شمالی امضا کردند و پس از آن نیز قزاقستان و آذربایجان بهره‌برداری از منابع زیربستر را آغاز کردند که بدون مشارکت ایران و ترکمنستان بود. بعد از آن نیز ترکمنستان با روسیه گفت‌وگوهایی را آغاز کرد و به توافقاتی رسید.

سلیمانی با اشاره به خط لوله ترنس خزر عنوان کرد: خط لوله انتقال انرژی از ترکمنستان و اتصال آن به آذربایجان از دیگر موضوعاتی است که ایران و روسیه با آن مخالف هستند. ترکمن‌ها می‌گویند خط لوله انتقال انرژی از کف دریا عبور کند و تنها کشورهایی حق دارند نظر بدهند که خط لوله از سرزمین‌های آنها عبور کند اما آب و هوا که در منطقه بسته‌ای قرار ندارد که مشکلات محیط زیستی ناشی از آن منحصر به همان کشور باقی بماند. در واقع هر گونه آلودگی محیط زیستی در دریای خرز در هر کشوری اتفاق بیفتد، به همه کشورها مربوط است.

وی با بیان اینکه مدلی که روس‌ها در مذاکرات دریای خزر دنبال کردند، چهار به یک بود که متاسفانه ایران در این ماجرا تنها ماند، گفت: شاید این احساس وجود داشت که اگر ایران در نشست سران در قزاقستان حضور نمی‌یافت، چهار کشور دیگر آن را امضا می‌کردند و از سهم ایران بیش از این کاسته می‌شد اما ای کاش با توجه به مشکلاتی که عرصه بین‌المللی، مناسبات میان ایران و امریکا و خروج ایالات متحده از برجام و اعمال تحریم‌ها وجود دارد، رایزنی‌ها و امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خرز به چند ماه بعد موکول می‌شد.

سلیمانی همچنین اظهار داشت: چشم‌انداز آتی موضوع اصلی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر در مورد تحدید حدود زیربستر برای ایران با توجه به امضای چنین سندی و امضای اسناد دو و چندجانبه از سوی دیگر کشورهای خرزی که برای خودشان حق ایجاد کرده و از منابع زیر بستر تعیین شده بهره‌برداری به عمل می‌آورند، چندان روشن نیست و به نظر می‌رسد دراین رابطه مذاکره برای مذاکره ادامه خواهد داشت مگر اینکه برخی از نتایج مذاکره میان ایران و آذربایجان در مورد بهره‌برداری مشترک از برخی منابع مشترک به سرانجام نهایی برسد که البته این مسئله نیز به معنی مشخص شدن میزان سهم ایران از منابع زیربستر نخواهد بود.

از سوی دیگر، الهه کولایی، استاد دانشگاه ایرانی نیز در خصوص تاثیر خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم‌های جدید علیه ایران بر توافق صورت گرفته در آکتائو گفت:‌ نکته مهم در این خصوص این است که ایران تحت فشار آمریکا و کشورهای حامی آن در منطقه قرار گرفته و چنین وضعیتی نشان می‌دهد زمان مناسبی برای نشستن پشت میز مذاکره رژیم حقوقی دریای خزر انتخاب نشده است.

وی افزود: متاسفانه در منطقه پیرامونی دریای خزر ما همواره شاهد این موضوع بودیم که کشورها به وظایف خود عمل نمی‌کنند و بیش از آنکه از قراردادهای فیمابین تبعیت کنند، تابع شرایطی هستند که در محیط بین‌المللی به وقوع می پیوندد. به عنوان مثال 15 سال پیش کنوانسیون حفظ محیط‌ زیست خزر میان کشورهای حاشیه امضا شد، اما ما هرساله شاهد از بین رفتن آبزیان این منطقه هستیم. پس در این منطقه مساله فقط امضای توافق‌نامه مطرح نیست چراکه کشورها به تعهدات خود پایبند نیستند و معادلات قدرت و نقشی که روسیه سعی دارد در این منطقه ایفا کند، دنبال می‌شود.

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه تعیین خطوط دریای خزر به مذاکرات دوجانبه کشورها واگذار شده آیا ایران دست بالا را خواهد داشت یا خیر، گفت: حدود پیش از 25 سال گذشته ما شاهد سیاست درستی برای توسعه روابط همه جانبه با کشورهای شرق و غرب دریای خزر نبودیم، به همین دلیل شرایط به گونه‌ای نیست که بتوانیم در موقعیتی مطلوبی مذاکرات دوجانبه یا چند جانبه‌ای را با کشورهای حاشیه خزر دنبال کنیم.