باکو/ خبرگزاری آناتولی

شصت و پنجمین سالگرد درگذشت محمد امین رسول‌زاده، بنیانگذار جمهوری آذربایجان به عنوان نخستین جمهوریت دموکراتیک در شرق در 28 مه سال 1918 امروز طی مراسم‌های مختلف در سراسر کشورهای جهان ترک یاد‌ می شود.

رسول زاده که در تشکیل هویت مدرن آذربایجان نقش بسیار مهمی دارد، بخش بزرگی از زندگی‌اش را وقف استقلال آذربایجان و ایجاد جریان روشنفکری در بین مردم کرد.

وی که شعار «پرچم به اهتزاز در آمده هرگز فرود نخواهد آمد» را ضمیمه فعالیت‌های سیاسی خود کرده بود، 31 ژانویه 1884 در روستای نوخانی به دنیا آمد. رسول زاده از همان ابتدا در برنامه های احزاب سیاسی و سازمان‌های اپوزیسیون روسیه تزاری فعالیت‌هایش را آغاز کرده و در روزنامه و مجلات مختلف در این همین راستا مطالب ارزنده‌ای را نوشت.

وی با فشار رژیم تزاری روسیه در سال 1909 به ایران مهاجرت کرده و به فعالیت‌های روزنامه‌نگاری‌اش ادامه داد. با از بین رفتن نظام مشروطه در ایران در سال 1911 وارد خاک عثمانی شد. رسول‌زاده سپس به باکو بازگشته و عضو حزب مساوات در این کشور شد. او در سال 1917 به جایگاه ریاست این حزب رسید.

- اعلام تاسیس جمهوری آذربایجان توسط شورای ملی

رسول زاده در ادامه در سال 1918 رئیس شورای ملی که از روشنفکران و صاحب‌نظران آذربایجان تشکیل شده بود، انتخاب شد و 28 مه 1918 تاسیس جمهوری آذربایجان را به طور رسمی اعلام کرد.

او در 4 ژوئن 1918 به عنوان نماینده آذربایجان بر پای برگه صلح و همکاری امپراتوری عثمانی و روسیه تزاری امضا زد.

رسول زاده در 18 ژوئن 1918 در راس هیئتی برای مشارکت در کنفرانس معرفی کشور تازه تاسیس قفقازی وارد استانبول شد. در تاریخ 15 سپتامبر، انور پاشا، وزیر دفاع وقت عثمانی از تشکیل «ارتش اسلامی قفقاز» و آزادسازی باکو از اشغال گروهک‌های ارامنی و بلشویک به رسول زاده خبر داد.

رسول زاده پس از بازگشت به باکو به رغم عدم حضور در دولت به عنوان رئیس حزب مساوات در ادامه فعالیت‌های سیاسی دولت آذربایجان را هدایت کرد.

- مهاجرت رسول زاده به ترکیه و اخذ تابعیت ترک

پس از اشغال آذربایجان توسط بلشویک‌ها، او به مسکو منتقل شد. علی رغم اصرارهای جوزف استالین، رهبر اتحادیه جماهیر شوروی هرگز با آن ها همکاری نکرد. او سرانجام شوروی را ترک کرد.

رسول‌زاده پس از مدتی زندگی در فرانسه، فنلاند، لهستان، آلمان، مطالبی در علیه شوروری منتشر و برای اعلام اشغال شدن جمهوری آذربایجان به جهانیان تلاش کرد.

وی در سال 1947 به ترکیه آمده و با تصمیم هیئت دولت تابعیت ترک را دریافت کرد.

بنیانگذار جمهوری آذربایجان در سال 1949 موسسه فرهنگی آذربایجان را تاسیس کرد. این موسسه هم اکنون در ترکیه به فعالیت‌هایش ادامه می‌دهد. نام او به کوچه، خیابان‌های اکثر شهرها و روستاهای ترکیه گذاشته شده و یاد و خاطره وی همچنان گرامی داشته می‌شود.