بیشکک/خبرگزاری آناتولی

درد غربت و رنج ترک‌های آهیسکا (مسختی) که توسط جوزف استالین، رهبر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق، از شهر آهیسکا و نواحی اطراف آن در جنوب گرجستان به آسیای مرکزی تبعید شدند، با گذشت 78 سال هنوز زنده است.

شهر آهیسکا که قدمتی هزار ساله دارد، در جنوب جمهوری گرجستان امروزی و در شمال شرقی ترکیه قرار دارد و پس از جنگ 1828-1829 عثمانی و روسیه به تسلط روس‌ها درآمد.

پیش از تبعید تُرک‌های این منطقه توسط استالین در 14 نوامبر 1944 دقیقا 86 هزار تا 117 هزار ترک و مسلمان در حدود 200 روستا در 5 ناحیه بزرگ زندگی می‌کردند.

بسیاری از مردان آنان به زور به جبهه‌های جنگ جهانی دوم فرستاده شده و زنان نیز در ساخت راه‌آهن به کار گرفته شدند.

در تاریخ مذکور ارتش اتحاد جماهیر شوروی به طور همزمان وارد مناطق مختلف آهیسکا شده و با این دروغ که جنگ قریب الوقوع است کل جمعیت اینجا را در عرض چند ساعت سوار کامیون‌ها کرده و قول دادند که به زودی آنها را به خانه‌هایشان باز می‌گردانند.

در حالی که زنان، کودکان و سالمندان از این ظلم شوکه شده بودند، بدون اینکه لباس زمستانی و غذای کافی تهیه کنند، به سمت ایستگاه های قطار که واگن‌های باری در آن قرار داشتند، حرکت کردند.

سفر(تبعید) اجباری آنان به آسیای میانه در یکی از سردترین زمستان‌های قرن پیش حدود یک ماه به طول انجامید و در پایان به سرزمین‌های ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان آورده و پراکنده کردند.

در جریان این تبعید حدود 17 هزار نفر جان خود را از دست داده و اجساد آنان در جاده‌ها رها شدند.

ترک‌های آهیسکا که در آسیای مرکزی پراکنده بودند، به مدت 12 سال تحت حکومت نظامی قرار گرفتند و از اسکان در شهرها منع شدند.

دولت شوروی آنان را در اردوگاه‌های کار اجباری مجبور به کار در سنگین‌ترین کارها کرد و همه آنان اعم از زنان، سالمندان و کودکان را تحت آزار و اذیت قرار داد.

- هدف استالین پاکسازی منطقه دریای سیاه از وجود ترک‌ها بود

دولت استالین دلیل تبعید آنان را «همکاری برخی از سربازان مرد با نازی‌ها در جنگ جهانی دوم» عنوان کرد، اما با فروپاشی شوروی فاش شد که این ادعا درست نبوده و هدف واقعی وی متفاوت بوده است.

با توجه به اسناد اتحاد جماهیر شوروی، مشخص شد که تبعید ترک‌های کریمه و آهیسکا به منظور پاکسازی منطقه دریای سیاه از ترک‌ها انجام شده است.

دولت‌های اتحاد جماهیر شوروی علیرغم همه تلاش‌ها اجازه بازگشت آنان را به سرزمین‌های اجدادیشان ندادند اما علیرغم سیاست شوروی برای دور کردن مردم از هویت خود نتوانستند مردم آهیسکا را از هویت، فرهنگ و آداب و رسوم ترکی خود بیگانه کنند.

امروزه ترک‌های آهیسکا یا مسختی به طور جمعی در ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، آذربایجان، فدراسیون روسیه، اوکراین، گرجستان، ایالات متحده آمریکا و ترکیه زندگی می‌کنند.

بر اساس سوابق سرشماری موسسات و انجمن‌های رسمی 70 هزار نفر از آنان در ازبکستان، 45 هزار نفر در قرقیزستان، 85-105 هزار نفر در قزاقستان، 80 هزار تن در آذربایجان، 105 هزار نفر در فدراسیون روسیه، 8 هزار تن در اوکراین، حدود 25000 پرونده در ایالات متحده آمریکا و نزدیک به 80 هزار تُرک آهیسکا در ترکیه زندگی می‌کنند.

از سوی دیگر، دولت گرجستان با وجود قانونی که در سال 2007 در مورد بازگشت ترک‌های آهیسکا به کشورشان وضع شد، هنوز گام‌های مشخصی برنداشته است.

در 26 اکتبر 2022، "کمیسیون بازگشت به وطن ترک‌های آهیسکا " تاسیس شد که مقر آن در استانبول واقع شده است.

رجب طیب اردوغان در دوره نخست وزیری خود٬ درخواست ترک‌های آهیسکا در مورد انتقالشان به ترکیه را پیگیری کرده و تمام امکانات برای رسیدن به این هدف را فراهم کرد. او در سفر خود در مارس 2015 به اوکراین، با آنان دیدار و به منظور حل مشکلات آنها، دستورالعمل لازم را صادر کرده بود. در چارچوب این دستور العمل٬ دولت ترکیه گام های لازم برای انتقال 677 خانواده ترک آهیسکا به ترکیه را برداشت.

نخستین گروه از خانواده‌های ترک آهیسکا که در 25 دسامبر 2015 از اوکراین آورده و در ترکیه اسکان داده شدند تلاش می‌کنند زندگی جدیدی را در اینجا آغاز و روزهای تلخ گذشته را فراموش کنند.