افزایش انتقاد کارشناسان ایرانی از سیاست کشورشان در منطقه و سوریه
درحالیکه مقامات رسمی ایران سیاست خارجی خود را موفقیتآمیز میدانند، انتقاد کارشناسان و تحلیلگران مستقل در داخل و خارج از عملکرد این کشور در منطقه، مداخله نظامی در سوریه و حمله شیمیایی رژیم اسد به دوما افزایش یافته است.
استانبول/عبدالسلام سلیمی/خبرگزاری آناتولی
مسئولین حکومتی و دولتی، از جمله رهبر، رئیس جمهور و نهادهای نظامی و دیپلماتیک ایران روزانه عملکردشان در منطقه را موفقیت آمیز و در راستای تامین امنیت و منافع ملی این کشور دانسته و هرگونه ظلم توسط نیروهای خود، روسیه و رژیم اسد علیه غیرنظامیان در سوریه، بهویژه حمله شیمیایی به دوما را تکذیب میکنند.
این درحالی است که طی چند وقت اخیر، بهویژه قبل و بعد از نشست سهجانبه سران ترکیه، روسیه و ایران در آنکارا و همچنین پس از حمله شیمیایی رژیم اسد به دوما، شاهد نگرانی و انتقاد کارشناسان مستقل ایرانی در داخل و خارج از سیاست این کشور در سوریه و منطقه و نوع تعامل مسکو با تهران در آینده هستیم.
- حمله شیمیایی رژیم بشار اسد به دوما
مانند همیشه، اکثر قریب به اتفاق رسانهها و تحلیلگران سیاسی در ایران در این زمینه سکوت یا رژیم اسد را تبرئه کردهاند. تنها، وبسایت «بهارنیوز» تقریبا رژیم اسد را عامل این حمله دانسته، چون صدر گزارش خود آورده که «70 کشته در بمباران شیمیایی دومای سوريه... در حملات هوایی جنگندههای دولت سوریه به دوما در حومه دمشق دهها تن کشته و بسیاری دیگر نیز زخمی شدند».
دو روزنامه «شرق» و «جهان صنعت» از معرفی مقصر حمله شیمیایی به دوما اجتناب کرده اند. شرق گزارش را با این جمله به پایان رسانده است: "سازمان ملل و سازمان منع تسلیحات هستهای پس از تحقیقاتی مشترک، دولت سوریه را مسئول این حمله به خان شیخون اعلام کردند". جهان صنعت هم با بیان اینکه "مساله درخور توجه آن نیست که مسببان و عاملان چنین حملهای در دوما چه کسانی بودهاند"، نوشته که "پیامد حادثه دوما، بیشتر از همه متوجه ارتش سوریه است".
در سطح کارشناسان نیز، سیدمجتبی واحدی سردبیر سابق روزنامه «آفتاب یزد» پس از حمله شیمیایی به دوما نوشت: "کاش یک باشرف در میان حامیان ائتلاف پوتین-خامنه ای پیدا میشد و مقایسه میکرد تعداد کل فلسطینیانی که از ابتدای تاسیس فلسطین توسط آدمکشان اسرائیلی کشته شده اند را با تعداد سوریهایی که اسد در هشت سال گذشته با سلاح روسی و تامین مالی ایران کشته است".
عمار ملکی استاد علوم سیاسی در هلند نیز در فیسبوک خود گفته است: "همان شب که در یک نمایش طنز، مدافعان حرم به جنگ داعش رفته بودند، در یک صحنه واقعی مدافعان اسد در شهر دوما بمب شیمیایی بر سر زنان و کودکان سوری میریختند". منظور او، سریال «پایتخت» ساخت موسسه اوج وابسته به سپاه پاسداران است. در این سریال، یک خانواده ایرانی با چند زن و کودک به ترکیه میروند، اما به اشتباه سر از سوریه درمیآورند و در آنجا با داعش درگیر میشوند.
علی افشاری از مسئولین سابق جنبش دانشجویان ایران از حامیان روحانی در انتخابات نیز اظهار داشته است: "انفجار بمب شیمیایی در شهر دوما در منطقه غوطه شرقی فاجعه ای دیگر در سوریه آفرید... تجارب گذشته و قساوت نفرت برانگیز حکومت سوریه و نیاز آن به پاکسازی حومه دمشق از مخالفان انگشت اتهام را به سمت بشار اسد می برد".
محمدجواد اکبرین دیگر حامی انتخاباتی روحانی و مدرس سابق حوزه علمیه قم که مدتی در لبنان زیسته، هم با انتشار تصاویری از کودکان سوری که هدف حمله شیمیایی رژیم اسد به دوما قرار گرفته اند، نوشته است: "امشب مدافعان روسیِ حرم، عصاره تمام این سالها را در دوما به نمایش گذاشتند".
حسن هاشميان استاد سابق دانشگاه در تهران که در آمریکا زندگی می کند، ضمن انتقاد از رویکرد شبکه فارسی بی.بی.سی فارسی در قبال حوادث سوریه تصریح کرده است: "خامنهای و پوتین جنایتهای خود در سوریه را ادامه میدهند و بی.بی.سی ارتباطی بین بشار اسد و حمله شیمیائی به دوما را نمیبیند".
رضا حقیقتنژاد تحلیلگر ساکن استانبول و سردبیر سایت «ایران وایر» نیز نوشته است: پنج ماه پیش سازمان ملل گفت دولت سوریه مسئول حمله شیمیایی خان شیخون بوده است. حداقل باتوجه به این یک مورد، شرم کنید و ننویسید هر وقت اسد خواست کاملا پیروز شود، توطئه حمله شیمیایی علم شد. ننگ کشتن مردم سوریه برای تامین امنیت خودتان سنگین و شرم آورست. بیشترش نکنید".
- رابطه ایران و روسیه در سوریه و آینده آن
هماندد هفت سال پیش، مقامات، تحلیلگران و رسانه های ایرانی طی چند روز اخیر نیز از همکاری روسیه با کشورشان در سوریه تمجید و نسبت به آینده آن ابراز خوش بینی کرده اند. از سوی دیگر، ایرانیهای بسیاری نیز به نوع رویکرد روسیه در قبال کشورشان در سوریه انتقاد دارند. آنها همچنین هراس و نگرانی خود از برخورد روسها با ایران در سوریه پس از جنگ را مخفی نمیکنند.
به گزارش خبرگزاری «آناتولی» قاسم محبعلی مدیرکل اسبق غرب آسیا وزارت امور خارجه ايران و سفير سابق اين كشور در مالزی و يونان دو روز پس از اجلاس آنکارا در مصاحبه سایت خبرآنلاین نزدیک به علی لاریجانی گفت: "ایران در سوریه در سایه روسیه عمل میکند تا اینکه بازیگر مستقلی باشد. نقش روسیه و ترکیه با ایران متفاوت بوده و هماندازه نیست".
سه روز بعد، مهدی مطهرنیا، از شخصیتهای جناح محافظهکار در سرمقاله روزنامه «آفتاب یزد» نوشت: "امروز روسها به عنوان محور اصلی اتحاد میان ترکیه و ایران جهت مدیریت منافع آینده این اتحادیه در سوریه به دنبال بیشترین امتیاز برای خود و کمترین امتیاز برای ایران هستند. به عبارتی دیگر، ایران بالاترین هزینهها را در سوریه داشته، ولی کمترین امتیازها را میتواند دریافت کند".
دیروز امیر طاهری تحلیلگر باسابقه و صاحب مقالات بسیاری در رسانههای بینالمللی گفته است: "خامنه ای مسئولین نظامی و سیاسی را فراخوانده تا در مورد مرگ شماری از نیروهای ایران در حمله هوایی اسرائیل علیه پایگاه «تی.4» سوریه بحث کنند. او مطمئن است که اسرائیل قبل از این حمله روسیه را برای بیرون بردن پرسنل خود از پایگاه مذکور مطلع کرده، اما مسکو به تهران اطلاع نداده است".
- سیاست منطقهای ایران از جمله در رابطه با سوریه و عراق
برعکس آیت الله علی خامنه ای، حسن روحانی، فرماندهان سپاه پاسداران و بسیاری از روزنامهنگاران که طی چند روز گذشته در مناسبت های مختلف باز از موفقیت سیاست و نفوذ رو به گسترش ایران در منطقه سخن گفتند، بسیاری از شخصیتهای حامی دولت این کشور در این زمینه تردیدهایی جدی ابراز داشته اند.
دیاکو حسینی، پژوهشگر ارشد در مرکز بررسیهای استراتژیک ریاست جمهوری ایران در تاریخ 2 آوریل به خبرآنلاین گفت: ایران توانسته در عراق و سوریه وضعیت مطلوبتری داشته باشد، اما توانایی نگهداشتن این نفوذ، یک موضوع دیگری است. چون به خاطر تواناییهای نسبتا بالای کشورهایی مثل ترکیه و عربستان سعودی، کاری بسیار پرهزینه است".
همین دیروز، هادی فریمان کارشناس ارشد روابط بین الملل در دانشگاه علامه طباطبایی تهران نیز طی مقاله ای در منبع مذکور تاکید کرده است: "آنچه سیاستگذاران مسائل سیاست خارجی جمهوری اسلامی باید در قبال سوریه مورد توجه قرار دهند، این است که هیچ کشوری متحد یا شریک ابدی نیست".
در همین راستا، 8 تن از فعالان سیاسی و دینی به اسامی؛ محمدجواد اکبرین، عبدالعلی بازرگان، فرزانه روستایی، رضا علیجانی، حسن فرشتیان، مرتضی کاظمیان، رضا مسموعی، مهدی نوربخش و حسن یوسفی اشکوری که همگی از حامیان روحانی هستند، طی بیانیه ای با عنوان "به سیاست خارجی مغایر با منافع ملی معترضیم و از آن برائت میجوییم" اعلام کردهاند:
"دخالتهای جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه، بهویژه عراق و سوریه، نه تنها موجب جذب محرومان نشده، بلکه افکارعمومی منطقه را فضای خشم و نفرتی که شاید سالها و بلکه چند نسل علیه منافع ملی ایران ادامه داشته باشد تحریک کرده است. جمهوری اسلامی با رویکرد شیعهگری، به صلح پایدار در سوریه ضربات سختی زده و در کنار مداخلههای غیرانسانی قدرتهای بزرگ، عاملی در بحران انسانی گریبانگیر این کشور شده است.
ایران از ابتدای جنبش اعتراضی مردم در سوریه، به عزم ابقای رژیم غیردموکراتیک «بشار اسد» وارد این کشور شده و به نفع حکومت سوریه اقدام کرده است. اعتراضهای مردم سوریه در آغاز کاملا مسالمتآمیز بود، اما دولت سوریه با حمایت ایران به سرکوب خونین معترضان خود پرداخت.
کانون مرکزی قدرت در جمهوری اسلامی، استقلال ایران را با دعوت روسیه و تشویق آن برای دخالت نظامی در سوریه و استفاده از پایگاههای هوایی ایران مخدوش کرده و این شانس ابتدای جنگ داخلی که مخالفان اسد را با دولت این کشور بر سر میز مذاکره بنشاند و نفوذ خود را در سوریه حفظ کند، تا حد زیادی از دست داده است. بیگمان، آینده سوریه را بیش از ایران، روسیه، آمریکا و حتی ترکیه تعیین خواهند کرد".