استانبول/ خبرگزاری آنادولو

دکتر حقی اویغور، معاون رئیس آکادمی سازمان اطلاعات ملی ترکیه در یک یادداشت تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف سفر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران به مسکو پرداخت.

پویایی‌های روابط ایران و روسیه

مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در تاریخ 17 ژانویه سفر رسمی خود به مسکو را انجام داد. در این سفر وی با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و دیگر مقامات ارشد روسیه دیدار کرد و دو طرف توافق‌نامه جامع مشارکت راهبردی 47 ماده‌ای را امضا کردند. این توافق‌نامه که ایران امیدهای زیادی به آن بسته است، نمایانگر توسعه تدریجی روابط دوجانبه به‌ویژه پس از جنگ اوکراین است.

مناسبات ایران و روسیه در قرن بیستم، دوره‌ای پرتنش و پرچالش را سپری کرد. بحران‌هایی مانند عدم تمایل شوروی برای خروج از خاک ایران پس از جنگ جهانی دوم، به اوج خود رسید. بهبود تدریجی روابط دوجانبه با انقلاب اسلامی 1979 ایران و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 امکان‌پذیر شد.

در دهه 90، بهبود روابط روسیه با غرب، انتظارات ایران از روسیه را تا حدی محدود کرد. بااین‌حال، روسیه در این دوره به توسعه روابط خود با ایران ادامه داد و به انتقال فناوری‌های پیشرفته، از جمله فناوری‌های هسته‌ای و نظامی، کمک کرد.

تحولات خاورمیانه، به‌ویژه بحران سوریه، زمینه همکاری‌های منطقه‌ای ایران و روسیه را گسترش داد. در جریان جنگ داخلی سوریه، روسیه با استفاده از نیروی هوایی خود و ایران با حمایت از نیروهای شبه‌نظامی، همکاری نزدیکی داشتند. بااین‌حال، روابط دو کشور تحت تأثیر حضور پنهان اسرائیل در معادلات منطقه‌ای قرار گرفت.

معادله آمریکا در روابط ایران و روسیه

پس از تحولات اخیر، ایران با چالش‌های متعددی مانند کاهش نفوذ منطقه‌ای، حملات اسرائیل و همچنین احتمال بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا مواجه است. ترامپ با سیاست‌های ضدایرانی خود و حمایت قوی از اسرائیل، نگرانی‌هایی جدی برای ایران ایجاد کرده است.

روسیه و ایران در حالی وارد این دوره حساس شده‌اند که انتظارات متفاوتی از تحولات آینده دارند. روسیه، با توجه به سوابق ترامپ، به بهبود روابط با آمریکا امیدوار است. این در حالی است که چنین تحولی می‌تواند روابط روسیه با ایران را به چالش بکشد و همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور، به‌ویژه در قفقاز و سوریه، را محدود کند.

پس از جنگ اوکراین، تعمیق روابط روسیه با ایران و کره شمالی بیشتر به دلایل ضرورت‌های سیاسی و اقتصادی بود. اما اگر روابط آمریکا و روسیه بهبود یابد، توافق‌نامه اخیر ایران و روسیه ممکن است تنها به منافع کوتاه‌مدت محدود شود.

رویکردهای بلندمدت روسیه نشان می‌دهد که این کشور همچنان نگرانی‌هایی درباره آینده ایران دارد. به‌عنوان مثال، در یکی از تحلیل‌های اندیشکده معتبر روسی والدای کلاب درباره تغییر رژیم در سوریه، به احتمال وقوع «پاییز فارس» اشاره شده است.

در نهایت، هرگونه تعمیق واقعی روابط ایران و روسیه، از جمله انتقال تسلیحات پیشرفته مانند جنگنده‌های سوخو-34، تنها در صورت تشدید تنش‌های روسیه و آمریکا ممکن خواهد بود.

[دکتر حقی اویغور، معاون رئیس آکادمی اطلاعات ملی ترکیه است.]

• نظرات مطرح‌شده در این مقاله به نویسنده تعلق دارد و لزوماً منعکس‌کننده سیاست‌های خبری خبرگزاری آنادولو نیست.