لفکوشه/خبرگزاری آنادولو

تاکنون حدود 20 گور دسته‌جمعی مربوط به قربانیان حملات و خشونت‌های سازمان یافته توسط شبه‌نظامیان و یونانی‌تبارهای افراطی علیه تُرک‌های قبرس کشف شده است.

مردم جمهوری تُرک قبرس شمالی امروز پنجاهمین سالروز اجرای عملیات صلح قبرس و 20 جولای «روز صلح و آزادی» را گرامی می‌دارند. تُرک‌های قبرس با اجرای عملیات صلح در سال 1974 از دهه‌ها ظلم و کشتار توسط یونانی‌تبارهای افراطی و گروه های شبه‌نظامی رهایی یافتند.

با ورود نیروهای مسلح ترکیه به بخش‌های تحت اشغال یونانی‌ها در جزیره ابعاد کشتاری که یونانی‌تبارها طی سال‌های پیش از 1974 علیه ترک‌های این جزیره انجام داده بودند، آشکارتر شد.

بلافاصله پس از اجرای عملیات صلح قبرس، در روستای ترک‌نشین آتلیلار در 15 کیلومتری ماگوسا جسد 57 ترک در یک گور دسته جمعی کشف شد. در اول سپتامبر همان سال نیز جسد سوخته 88 تن درون گودالی در نزدیکی‌های شهر ماگوسا کشف شد. مردم جمهوری تُرک قبرس شمالی همه ساله در اواخر دسامبر یاد و خاطره شهدای واقعه کشتار «نوئل خونین» در سال 1963 که توسط گروه تروریستی ائوکا «EOKA» صورت گرفت را گرامی می‌دارند.

طی این واقعه که توسط اعضای گروه تروریستی ائوکا متشکل از ساکنان افراطی یونانی‌ تبار قبرس از 21 دسامبر 1963 آغاز شد، مجموعا 364 ترک به قتل رسیدند. همچنین در پی حملات تروریستی یونانی‌ تبارها در نوئل سال 1963 میلادی مردم 103 روستای تُرک نشین قبرس مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. این واقعه به عنوان سرآغاز درگیری‌های خونین سال‌های بعد از آن در قبرس شناخته می‌شود.

براساس آمار اعلامی توسط انجمن خانواده شهدا و جانبازان قبرس، 1038 غیرنظامی تُرک طی حملات یونانی تبارها از سال 1958 تا سال 1974 کشته شدند که از این میان 200 نفر از قربانیان را کودکان زیر 10 سال تشکیل می‌دهند. گروه‌های شبه‌نظامی و افراطی یونانی تبار همچنین پیش از اجرای عملیات صلح قبرس 124 زن ترک را طی حملات خود به روستاهای ترک نشین به قتل رسانده بودند.

با افزایش خشونت‌ها علیه ترک‌های قبرس از اوایل سال 1974 که با قتل، ربایش و تجاوز علیه تُرک‌ها همراه بود، 25 تا 30 هزار نفر مجبور به ترک خانه های خود شدند. علی‌رغم گذشت دهه ها از خشونت‌های یاد شده و تلاش‌های صورت گرفته طی 50 سالی که از اجرای عملیات صلح قبرس می‌گذرد، حدود 200 غیرنظامی ترک قبرسی همچنان مفقود الاثر هستند.

پروفسور آتا آتون عضو هیات علمی دانشگاه رئوف دنکتاش قبرس در گفتگو با خبرنگار آنادولو درباره شرایط ترک‌های قبرسی پیش از اجرای عملیات صلح در سال 1974 می‌گوید: به ویژه طی سالهای 1963 تا 1974 کشتار و خشونت‌ها علیه تُرک‌ها شدت گرفت. در سراسر قبرس 15 گور دسته جمعی با اجساد بیش از 6 شهید وجود دارد. برخی از این گورهای دسته جمعی نیز در بخش یونانی نشین جزیره قرار دارند.

حقی مفتی‌زاده، رئیس تُرک کمیته افراد مفقود الاثر قبرس نیز در گفتگو با آنادولو با بیان اینکه حدود 20 گور جمعی متعلق به اجساد قربانیان ترک در جزیره قبرس کشف شده است، تصریح کرد: تقریبا تمامی ترک های مفقود شده در قبرس یعنی 99.7 درصد از آنها را افراد غیرنظامی تشکیل می‌دهند.

- وقایع منجر به احرای عملیات صلح قبرس

مقدمات تشکیل جمهوری قبرس بر اساس اصل برابری تُرک‌ها و یونانی تبارهای جزیره و ضمانت کشورهای ترکیه، انگلستان و یونان در سال 1959 با امضای توافق‌نامه‌های زوریخ و لندن فراهم شده بود.

نهایتا جمهوری قبرس در 16 اوت 1960 با مشارکت ترک‌ها و یونانی تبارها تشکیل شد. براساس قانون اساسی این جمهوری، حقوق شهروندان تُرک ویونانی تبار به صورت برابر و مساوی تضمین شده بود.

با اینحال پس از تاسیس جمهوری قبرس مشکلات در این جزیره به شکل کامل حل و فصل نیافت. بسیاری از ساکنان یونانی الاصل جزیره شرایط جدید را به عنوان سکویی برای دستیابی به سیاست «انوسیس» که همانا اتحاد و ادغام با یونان بود می‌دیدند.

بدین صورت، حملات گروه‌های مسلح وابسته به یونان به ترک‌های جزیره در سال 1963 به شدت افزایش یافت. در نتیجه ترک‌های قبرس به زور و اجبار از اداره کشور فاصله گرفتند. این حملات که با هدف الحاق این جزیره به یونان صورت می‌گرفت بین سال های 1963 تا 1974 ادامه یافت.

کشتار نوئل خونین نیز در راستای سیاست «آکریتاس» که به دنبال نابود کردن تُرک‌های قبرس بود توسط گروه‌های شبه نظامی و مسلح یونانی تبار جزیره صورت پذیرفت. تنها در حملات شب 20 دسامبر 1963 گروه های مسلح یونانی به تُرک‌ها در شهر لفکوشه 92 غیرنظامی کشته و 146 تن نیز زخمی شدند.

اعضای گروه تروریستی ائوکا در 23 دسامبر با یورش به روستای آیواسیل در نزدیکی لفکوشه، 21 تُرک را درحالی که دست و پایشان بسته شده بود را قتل‌ عام کرده و در گورهای دسته جمعی دفن کردند.

همچنین قتل فجیع همسر و سه فرزند خردسال یک دکتر تُرک در نزدیکی لفکوشه در 24 دسامبر نیز از دیگر جنایات یونانی‌ها طی کشتار نوئل خونین بود. با شدت گرفتن خشونت‌ها در قبرس، شورای امنیت سازمان ملل در 14 مارس 1964 به این جزیره نیروی پاسدار صلح فرستاد اما علی رغم حضور این نیروها، حملات یونانی‌ها به تُرک‌ها و کشتار و تحجیر تُرک‌ها تا سال 1974 ادامه یافت.

نیکوس سامپسون، یکی از رهبران EOKA-B با حمایت دولت یونان و با کودتای 15 ژوئیه 1974 ماکاریوس رئیس جمهور وقت قبرس را برکنار کرد. وقتی خبر کودتا در جزیره به آنکارا رسید، شورای امنیت ملی ترکیه تشکیل شد. بعد از نشست شورای امنیت بولنت اجویت، نخست وزیر وقت ترکیه به نیروهای مسلح کشور دستور آماده باش داد.

واکنش افکار عمومی جهان به دولت نظامی قبرس نیز سبب ایجاد یک زمینه مناسب به نفع ترکیه شد. ترکیه در ابتدا برای انجام عملیات مشترک در جزیره به انگلستان یکی از کشورهای ضامن مراجعه کرد. پیشنهاد همکاری اجویت که به لندن رفته بود از سوی نخست وزیر انگلستان پذیرفته نشد.

فخری کوروتورک، رئیس جمهور ترکیه دستور تشکیل جلسه فوق العاده مجلس ملت کبیر ترکیه را داد. همچنین اجویت در 18 جولای با جوزف سیسکو، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده در لندن ملاقات کرد و از سوی دیگر در قبرس در منطقه «خط سبز» اوضاع متشنج شد. مجلس ملت کبیر ترکیه طی جلسه فوق العاده‌ای به ارزیابی وضعیت قبرس بعد از کودتا پرداخت. در 19 جولای سیسکو از آتن به آنکارا آمد و مشخص شد که مذاکرات وی با طرف یونانی نتیجه بخش و موفق نخواهد بود.

- عایشه به تعطیلات برود؛ اسم رمز عملیات صلح قبرس

در همان روز ناوگان متعلق به فرماندهی نیروهای دریایی ترکیه به دریای مدیترانه رفت. عملیات صلح قبرس نیروهای مسلح ترکیه در روز 20 جولای در لفکوشه-حمیدکوی- گون یلی و پینارباشی آغاز شد. اسم رمز عملیات «عایشه به تعطیلات برود» بود. عایشه نام دختر توران گونش، وزیر خارجه وقت ترکیه بود که در کنفرانس ژنو حضور یافت.

بولنت اجویت، نخست وزیر وقت ترکیه آغاز عملیات را با این اظهارات اعلام کرد: ما معتقدیم که خدمت بزرگی برای بشریت و صلح خواهیم کرد. امیدوارم که به سوی نیروهای ما شلیکی صورت نگیرد و منجر به یک درگیری خونین نشود. ما در واقع برای جنگ نمی‌رویم، بلکه برای ایجاد صلح به جزیره می‌رویم. ما می‌رویم تا صلح را نه فقط برای ترک‌ها بلکه برای یونانی‌ها نیز به ارمغان بیاوریم.

هواپیماهای ترکیه در روز 21 ژوئیه اقداماتی علیه مواضع یونانی‌ها انجام دادند. پیشروی نیروهای ترک ادامه داشت و در روز سوم عملیات کنترل جاده مواصلاتی لفکوشه به گیرنه به دست نیروهای ترک جزیره افتاد. ترکیه با درخواست شورای امنیت سازمان ملل عملیات را در ساعت 17 روز 22 جولای متوقف کرد. با تلاش وزرای امور خارجه آمریکا و انگلستان توافق آتش بس میان ترکیه و یونان به امضا رسید.

نیکوس سامپسون، که توسط کودتاچیان یونانی سرکار آورده شده بود، در 22 جولای از ریاست جمهوری استعفا داد. طی عملیات 3 روزه ارتش ترکیه 57 تن شهید و 184 تن نیز مجروح شدند. با روی کار آمدن دولت غیرنظامی در یونان، گفت‌وگوهای صلح جزیره 25 جولای 1974 در ژنو آغاز شد. ترکیه طی گفت‌وگوها ایجاد سیستم فدراسیونی در قبرس را به یونان پیشهناد کرد.

- نقض آتش بس از سوی یونانی‌ تبارها

در حالی طرفین در مذاکرات صلح ژنو که 30 جولای پایان یافت بر ادامه آتش بس تاکید کردند، طرف یونانی‌ تبار جزیره ششم آگوست حملاتی را از بخش غربی گیرنه آغاز کرد. نیروهای ترک با عقب راندن نیروهای یونانی، توانستند لاپتا را نیز به کنترل خود درآورند. طرف‌ها پس از این رخداد بار دیگر برای مذاکره در ژنو دیدار کردند. رئوف دنکتاش به عنوان رهبر ترک‌ها و گلافکوس کلریدیس به عنوان رهبر یونانی تبارهای جزیره در این مذاکرات حاضر شدند.

هیئت ترک حاضر در مذاکرات خواستار تهیه یک قانون اساسی جدید، ایجاد یک دولت فدرالی دو بخشی و کنترل 34 درصد از مساحت جزیره شد. کنفرانس به دلیل عدم پذیرش درخواست طرف ترک از سوی یونانی‌ها سیزدهم آگوست بی نتیجه پایان یافت.

-آغاز عملیات دوم

نیروهای ترک در چهاردهم آگوست عملیات دوم را در جزیره آغاز کردند و موفق شدند تا شانزدهم آگوست ماگوسا و لفکه را به کنترل خود درآورند. طرف یونانی یکبار دیگر آتش بس اعلام شده را نقض کرد و نیروهای ترک مجبور به پاسخ دادن به حملات رومی‌ها شدند.

- قتل‌عام تُرک‌های قبرس

با ورود نیروهای مسلح ترکیه به بخش‌های تحت اشغال یونانی‌ها در جزیره ابعاد کشتاری که یونانی‌ها طی سال‌های گذشته علیه ترک‌های این جزیره انجام داده بودند آشکارتر شد. در روستای ترک‌نشین آتلیلار در 15 کیلومتری ماگوسا جسد 57 نفر در یک گور دسته جمعی کشف شد. طرف ها در 22 آگوست با ایجاد «خط سبز» به تبادل اسرا پرداختند. در اول سپتامبر نیز جسد سوخته 88 تن درون گودالی در نزدیکی‌های ماگوسا کشف شد.

در 13 فوریه 1975 تشکیل دولت فدراتیو ترک قبرس به رهبری رئوف دنکتاش اعلام شد و در 15 نوامبر 1983 نیز با رای پارلمان قبرس نام این دولت به جمهوری ترک قبرس شمالی تغییر یافت.