СКОПЈЕ/ПРИШТИНА/ТИРАНА (АА) - Тензиите на северот на Косово, реакцијата на институциите по разорните земјотреси во Туркије, активностите за процесите за интеграција во европските организации, самитите и форумите одржани во Северна Македонија, Косово и Албанија во текот на 2023 година се меѓу главните теми што ја окарактеризираа оваа година, јавува Анадолу.

Ова се некои од најважните случувања во трите земји од регионот, што ја одбележаа 2023 година и што Анадолу ги прикажува на хронолошки начин.

- Северна Македонија -

12 јануари - Под мотото „За народот се работи“, Северна Македонија официјално го презеде претседавањето со Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) за 2023 година.

31 јануари - Министерот за надворешни работи на Северна Македонија, Бујар Османи, како претседавач со Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) пред Северноатлантскиот совет на НАТО во Брисел, ја претстави програмата на Северна Македонија како претседавач со Организацијата во 2023 година.

6 февруари - Централните и локалните институции на Северна Македонија се солидаризираа со Туркије, подоцна прогласувајќи Ден на жалост, по катастрофалните земјотреси што го погодија јужниот дел на земјата, каде што животот го загубија повеќе од 40.000 лица.

1 март – Во Скопје се одржа дводневниот 2. Економски форум во организација на Економскиот форум Делфи и Грчката бизнис-асоцијација, на кој присуствуваа високи претставници од политиката, економијата, бизнисот и технологијата од земјата, регионот и пошироко.

8 март - Во присуство на турскиот амбасадор Хасан Мехмет Секизќок и американската амбасадорка Анџела Прајс Агелер, во Владата на Северна Македонија беше потпишан договор од страна на претставниците на Владата и турско-американскиот конзорциум „Бехтел-Енка“ за изградба на делници од коридорите 8 и 10-Д.

17 март - По 16-тиот состанок на Советот за стабилизација и асоцијација меѓу Северна Македонија и ЕУ, што за прв пат се одржа во Скопје, шефот на дипломатијата на ЕУ, Жозеп Борел, и еврокомесарот за проширување, Оливер Вархеји, од Скопје повикаа на постигнување внатрешен политички консензус во Северна Македонија за одобрување на уставните измени, за да може земјата да оди напред кон целосна интеграција во европскиот блок.

18 март - Северна Македонија беше домаќин на следниот состанок за дијалог на високо ниво меѓу Приштина и Белград, што се одржа во Охрид со посредство на ЕУ, каде што премиерот на Косово, Албин Курти, и претседателот на Србија, Александар Вучиќ, потпишаа предлог-договор.

27 март - Со централна свеченост во Касарната „Илинден“ во Скопје, во присуство на шефот на државата, највисоките претставници на Армијата и претставници на дипломатскиот кор, се одржаа вежби на Армијата, со што беше одбележана тригодишнината од членството на Северна Македонија во НАТО.

20 април - Министерството за внатрешни работи, преку свеченост организирана во Скопје, го означи официјалниот почеток на заедничката работа на Европската агенција за управување со надворешните граници на земјите на ЕУ (ФРОНТЕКС) во Северна Македонија.

8 мај - Во Охрид со свечена церемонија започна 50-тата Европска регионална конференција на ИНТЕРПОЛ, на која три дена министрите за внатрешни работи и шефовите на полициите од Европа, високите претставници на ИНТЕРПОЛ и експерти од безбедноста дискутираа за идеите за подобрување на глобалната безбедност.

15 јуни - Во Струга започна Преспанскиот форум за дијалог (ФПД), на кој учествуваа високи функционери од земјава и голем број претставници од регионот и пошироко. Дводневниот настан се одржа два дена пред 5-годишнината од Преспанскиот договор постигнат меѓу Северна Македонија и Грција, со кој се реши спорот за името на земјата и се овозможи членство во НАТО.

11 септември - Претседателот на Северна Македонија, Стево Пендаровски, во Скопје ги прими претседателите на земјите учеснички во процесот Брдо-Бриони, односно претседателите на земјите од Западен Балкан, како и претседателите на Хрватска и Словенија.

21 септември - Министерката за култура на Северна Македонија, Бисера Костадиновска-Стојчевска, на прес-конференција го објави изборот на Скопје од страна на Европската комисија за Европска престолнина на културата за 2028 година.

22 ноември - Секретарот на НАТО, Јенс Столтенберг, заедно со премиерот на Северна Македонија, Димитар Ковачевски, на средба во Скопје ги примија премиерот на Албанија, Еди Рама, на Црна Гора, Милојко Спајиќ, и претседателот на Хрватска, Зоран Милановиќ.

30 ноември - Во Скопје се одржа дводневниот состанок на 30. Министерски совет на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ), на кој учествуваа делегациите на земјите учеснички.

- Косово -

6 јануари - Две лица од српска националност, едното на возраст од 11, а другото на 21 година, се повредени во Општина Штрпце. За овој случај, полицијата уапси 33-годишен Албанец, осомничен дека пукал во нив на пат од Штрпце во правец на градот Урошевац.

11 јануари - Двајца косовски подофицери на Косовските безбедносни сили (КБС), штабниот наредник Арбен Касуми и наредникот Бесник Укшини, дипломираа во Средното училиште за подофицери во Република Туркије. Министерот за одбрана Арменд Мехај во оваа прилика оцени дека е зголемен бројот на професионални подофицери од специјалистичките училишта на земјите партнери на Косово.

12 јануари - Комитетот за граѓански слободи, правда и внатрешни работи (ЛИБЕ) на Европскиот парламент го одобри договорот за либерализација на визите за граѓаните на Косово.

16 јануари - Косовскиот олимписки комитет (КОК), заедно со делегациите на олимписките комитети на Франција, Албанија, Црна Гора и Северна Македонија, потпишаа меморандум за соработка „Балканска соработка 5“ во Приштина. Меморандумот ќе важи до 2028 година, а беше најавено дека опфаќа различни прашања за соработка пред и по Олимписките игри „Париз 2024“.

4 февруари - Косовската џудистка Дистриа Красниќи го освои златниот медал на парискиот Грен слем.

6 февруари - По разорниот земјотрес во Туркије, претседателката на Косово, Вјоса Османи, и Владата на Косово го овластија испраќањето на Косовските безбедносни сили (ФСК) да ѝ помогнат на Република Туркије во надминување на последиците. Исто така, министерот за здравство Арбен Витиа најави дека првите медицински екипи од Косово пристигнале во текот на денот во подрачјата погодени од земјотресот во Туркије за да им помогнат на повредените од земјотресите. Освен помош од косовските институции, граѓаните собраа и парична помош за погодените од земјотресот.

17 февруари - Во рамките на одбележувањето на 15-годишнината од независноста на Косово, пред Националниот театар на Косово, 1.133 деца од различни училишта во Косово запалија 1.133 свеќи во знак на сеќавање на толку деца кои беа убиени за време на последната војна во Косово.

22 февруари - За прв пат во Србија по отворањето на Канцеларијата за врски на Косово во Белград, беше одбележана годишнината од независноста на Косово. На покана на амбасадорот Јетиш Јашари, на 15-годишнината од независноста на Косово, покрај институционалните и политичките претставници од Прешевската Долина, присуствуваа и претставници на граѓанското општество во Белград и претставници на меѓународните дипломатски претставништва.

22 февруари - Претседателот на Исламската заедница на Косово (БИК), муфтијата Наим Трнава, во Амбасадата на Туркије во Приштина беше примен од турскиот амбасадор Сабри Тунч Ангили. Трнава ја објави помошта собрана во џамиите на Косово за погодените од земјотресот во Туркије. Трнава нагласи дека во оваа прилика од муслиманските верници се собрани околу 400 илјади и 500 евра.

27 февруари – Одржана средба меѓу премиерот на Косово, Албин Курти, претседателот на Србија, Александар Вучиќ, и шефот на Европската Унија за надворешна политика (ЕУ), Жозеп Борел, и специјалниот пратеник за дијалог, Мирослав Лајчак. Борел рече дека средбата завршила без никаков договор откако се разговарало за европскиот предлог за нормализација и стабилизација на односите Косово - Србија.

9 март - Советот на министри на Европската Унија (ЕУ), составен од 27 земји од ЕУ, даде зелено светло за визна либерализација за Косово. Одлуката е донесена на состанокот на Советот за внатрешни работи во Брисел, на кој министрите на ЕУ ја одобрија оваа одлука во прво читање, без дискусија, бидејќи за ова имаше договор на претходната средба на постојаните претставници на земјите членки.

30 март - Министерот за одбрана на Косово, Арменд Мехај, и министерот за животна средина, просторно планирање и инфраструктура, Либурн Алиу, соопштија дека ги завршиле сите процедури за експропријација на земјиштето во Бабај и Бока во Ѓаковица и Аеродромот во Ѓаковица со цел да се започне со реализација на стратешки проекти за војската на Косово во овие две области. Проектите од милиони долари, како што рекоа министрите, се прават со цел да се зголемат капацитетите за обука на КБС од стратешки причини.

3 април – Во Специјалниот суд за воени злосторства на Косово, со седиште во Хаг, почна судењето на поранешните водачи на Ослободителната војска на Косово (ОВК), Хашим Тачи, Кадри Весели, Реџеп Селими и Јакуп Красниќи. Тие уште на првата судска седница се изјаснија дека не се виновни за обвиненијата пред поротата.

14 април - Косовскиот премиер Албин Курти и вршителот на должноста премиер на Црна Гора Дритан Абзовиќ го потпишаа Договорот за воздушни услуги меѓу двете влади. Курти, говорејќи за Договорот, рече дека тој нуди нови можности за развој на цивилното воздухопловство, овозможува скратување на воздушните линии и времето на летовите за 15 минути.

18 април - Европскиот парламент (ЕП) ја одобри одлуката за либерализација на визите за граѓаните на Косово како последен чекор во овој процес. Со оваа одлука завршува долгото чекање на граѓаните на Косово и конкретно тие ќе можат да патуваат без визи во Шенген-зоната од 1 јануари 2024 година.

23 април – Вонредни локални избори се одржаа во четирите северни општини со српско мнозинство на северот од Косово, Северна Митровица, Лепосавиќ, Зубин Поток и Звечан. Србите во голема мера го бојкотираа учеството на овие избори, на кои беа избрани четворица градоначалници Албанци.

2 мај - Премиерот Албин Курти и претседателот Александар Вучиќ во Брисел ја одобрија Декларацијата за исчезнатите лица. Целта на Декларацијата е да се стави крај на страдањата на семејствата на исчезнатите и да се промовира помирување и траен мир меѓу страните. Косово и Србија, според потпишувањето на оваа декларација, се обврзаа на ист третман на сите исчезнати за време на последната војна на Косово, додека работата ќе биде надгледувана од Мешовита комисија со која ќе претседава ЕУ и ќе биде надгледувана од Црвениот крст.

25 мај – Новоизбраните градоначалници на трите северни општини со српско мнозинство во Косово, Зубин Поток, Звечан и Лепосавиќ, положија заклетва. Една недела претходно, заклетва положи и градоначалникот на Северна Митровица. Новите градоначалници следниот ден беа пречекани со протести на локалните Срби, а потребна беше и придружба на косовската полиција за да можат градоначалниците да влезат во општинските згради. Протестот на локалните Срби во Звечан прерасна во насилство, при што се слушнаа и истрели и бомби.

29 мај - Силите на КФОР ги растераа демонстрантите кои беа пред зградата на општината во Звечан и тие се повлекоа по околните улици. Сепак, демонстрантите продолжија да пукаат од споредните улици кон припадниците на КФОР. Припадниците на КФОР се спротивставија на нападите на демонстрантите со употреба на солзавец за да ги растераат, а беа употребени и шок-бомби. Протестот на локалните Срби продолжи да се одржува во Лепосавиќ и Зубин Поток од 26 мај, кога новите албански градоначалници положија заклетва во четирите општини со мнозинско српско население.

5 јуни - Баталјон од 500 турски војници пристигна во Косово како дел од мисијата на НАТО во Косово - КФОР, со цел да ги поддржи другите членови на КФОР да спречат ескалација на безбедносната ситуација на Косово и да го одржат мирот.

9 јуни - КФОР соопшти дека од насилните протести на локалните Срби на северот на Косово, најпрво беа повредени 11 припадници на италијанскиот контингент и 19 од унгарскиот контингент, а подоцна и други со посериозни повреди. Според портпаролот на КФОР, Андреа Галиени, повеќето демонстранти сакале да протестираат мирно, но меѓу нив имало и криминални групи кои поттикнувале насилни акции против силите на КФОР.

11 јуни - Косовските џудисти Увејс Несими и Блин Кука освоија два златни медала на Балканското кадетско првенство што се одржа во Крушево, Северна Македонија, на 10 и 11 јуни.

13 јуни - Состанокот на двете влади на Косово и Албанија, што требаше да се одржи на 14 јуни, се одложи бидејќи албанскиот премиер Еди Рама преку прес-конференција побара да се одржи во поповолен момент по тензичната ситуација во северот на земјата. По откажувањето реагираше Владата на Косово. Портпаролот на Владата, Перпарим Криезиу, рече дека на оваа средба ќе треба да се потпишат 13 договори.

14 јуни - Тројца косовски полицајци се киднапирани од српските власти на локацијата позната како Тресаве/Баре во близина на граничната линија меѓу Косово и Србија. Портпаролот на полицијата Баки Келани изјави дека „се случило класично киднапирање од страна на српските сили“. Киднапираните полицајци беа ослободени на 26 јуни за да се вратат во Косово, откако меѓународната заедница ја повика Србија да го стори тоа.

21 јуни - Во Општина Дренас се одржа свеченото отворање на производството на еден од најголемите европски производители на фероникел „NEWCO Ferronikeli“, кој во јуни 2022 година го купи меѓународниот конгломерат „Јилдирим“ со седиште во Туркије.

29 јуни - Владата на Косово ги прогласи за терористички организации „Граѓанската одбрана“ и нејзината компонента „Северна бригада“ кои дејствуваат во северните општини со српско мнозинство на територијата на Косово.

4 јули - Извршниот комитет на Фудбалската федерација на Косово (ФФК) го назначи Примож Глихан за селектор на фудбалската репрезентација на Косово.

12 јули - Владата на Косово одобри две иницијативи за склучување договори за соработка со Владата на Туркије во воените области на обука, технологија и наука и Договорот на Министерството за одбрана на Косово за претседавањето со Генералштабот на Република Туркије, за соработка во воената обука.

8 септември – Косово е потврдено како организатор на Медитеранските игри во 2030 година, со одлука на Генералното собрание на Меѓународниот комитет на Медитеранските игри (ICMG).

24 септември – Во раните утрински часови во селото Бањска во Звечан, по нападот на терористичка група на северот на Косово, беше нападнат полицаецот Африм Буњаку, кој на должност го загуби животот. Косовската полиција реагираше на овој случај и со дел од единиците се упати кон локацијата каде што падна Африм Буњаку, за потоа да наиде на тешковооружена група која неколкучасовно даваше отпор во Бањскиот манастир и потоа успеа да избега во правец на српска територија. Подоцна полицијата го потврди убиството на тројца членови на терористичката група.

25 септември - Министерот за внатрешни работи на Косово, Џелал Свечла, заедно со генералниот директор на косовската полиција Газменд Хоџа, во Митровица присуствуваа на изложувањето на тешкото вооружување, возилата и другата воена опрема што ги користела терористичката група која ја нападна косовската полиција. Свечла рече дека станува збор за групи организирани, финансирани, поддржани на сите начини од Александар Вучиќ и другите државни инструменти на Република Србија.

2 октомври - Косовскиот премиер Албин Курти изјави дека врз основа на наодите на косовската полиција, терористичкиот напад на 24 септември во Бањска, Општина Звечан, е дел од планот за припојување на северот на Косово кон Србија. Курти рече дека овој напад бил координиран на 37 различни позиции, и според него, ќе следувало создавање коридор за да се овозможи снабдување со оружје и војници од Србија.

6 октомври - 200 британски војници пристигнаа во Косово како дел од КФОР. Распоредувањето на британските војници на Косово дојде по насилниот напад врз косовската полиција на 24 септември и зголемувањето на тензиите во регионот.

10 октомври - Република Туркије ја презеде командата со мировните трупи на мисијата на НАТО во Косово (КФОР). Водечката позиција на оваа мисија ја доби новиот командант Озкан Улуташ од Туркије.

11 октомври - Полицијата и полицискиот инспекторат на Косово прифатија донација од седум дронови од Соединетите Американски Држави. Американскиот амбасадор Џефри Ховениер ги опиша беспилотните летала како „витален ресурс за органите за спроведување на законот во Косово“.

13 октомври - Специјализираните комори на Косово во Хаг го одобрија барањето за предвремено ослободување на обвинетиот Хисни Гучати, поранешен шеф на Организацијата на ветераните од војната на Ослободителната војска на Косово (ОВК-УЧК). На 14 декември од притвор беше ослободен и поранешниот потпретседател на ОВК-УЧК, Насим Харадинај.

20 ноември - Генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, оствари официјална посета на Приштина, каде што беше примен од претседателката Вјоса Османи и премиерот Албин Курти, со кои разговараше за историската улога на НАТО на Косово и тековниот придонес на мисијата КФОР за безбедноста и мирот во државата.

28 ноември – Во Скендерај, на затворен спортски стадион беше откриено најголемото албанско национално знаме од хартија за оригами, изработено од Арбнора Фејза-Идризи. Знамето од 1.300 квадратни метри што се состои од 120.000 хартии за оригами беше потврдено од Гинисовата книга на рекорди како нов рекорд од ваков вид.

16 декември – Косово доби четири медали на Отвореното европско првенство во џудо во Приштина. Џудистот Акил Ѓакова го освои златниот медал, а Дардан Цена, Нора Ѓакова и Дистриа Красниќи бронзени медали.

- Албанија -

9 јануари - Албанската фудбалска федерација (АФХФ) го претстави новиот селектор на албанската фудбалска репрезентација, Бразилецот Силвио Мендес Кампос Јуниор, познат во јавноста како Силвињо, кој го замени тренерот Едоардо Реја.

11 февруари - Во Албанија се одржа антивладин протест „За заштита на слободниот глас“, со повик на најголемата опозициска партија Демократската партија и со поддршка на други опозициски партии, додека за време на протестот имаше и инциденти кога демонстрантите фрлаа догорчиња од цигари и Молотови коктели врз полицијата и седиштето на премиерот на Албанија. Во февруари и март беа организирани неколку други антивладини протести.

13 февруари - Во Албанија беше прогласен Ден на национална жалост поради жртвите во разорните земјотреси и во знак на солидарност со Туркије, а албанското знаме беше спуштено на половина копје во институциите во земјата.

3 април - Врховниот суд на Албанија одлучи да не ја прифати жалбата поднесена од основачот на платформата „Тодекс“, Фарук Фатих Озер, кој ја оспори одлуката со која се дозволува негова екстрадиција во Туркије, а на 20 април Озер беше екстрадиран од Албанија во Туркије.

12 мај - Албанската полиција го уапси кандидатот на неколку опозициски партии за градоначалник на Химара, округот Валона, Алфред Белери, заедно со уште едно лице, обвинето за кривично дело „активна корупција на изборите“. Апсењето на Белери, кој е познат како припадник на грчкото малцинство и кој победи на изборите на 14 мај, предизвика реакции во Албанија и Грција.

14 мај - Во Албанија се одржаа локални избори на кои граѓаните со право на глас гласаа за избор на нови градоначалници и членови на општинските совети низ целата земја. Изборите за органите на локалната власт во Албанија се одржаа за да се изберат 61 градоначалник и 1.603 членови на општинските совети низ целата земја.

20 јуни - Албанската полиција организираше проверки во канцелариите и другите објекти во кампот на членовите на Народната муџахединска организација на Иран (МЕК), во Манез, округот Драч, додека проверките беа проследени и со инциденти и судири.

14 јули - Собранието на Албанија го одобри барањето на Специјалното обвинителство за борба против корупција и организиран криминал на Албанија да дозволи апсење на поранешниот вицепремиер на Албанија, Арбен Ахметај, против кој се води истрага за повеќе кривични дела поврзани со градежна концесија, договори и администрација на станиците за третман на отпад.

7 август - Централната изборна комисија на Албанија (ЦИК) го објави конечниот резултат од изборите за органите на локалната власт на 14 мај 2023 година, на кои победник беше владејачката партија, Социјалистичката партија на Албанија. Социјалистичката партија освои 53 општини, коалицијата на опозициските партии „Заедно победуваме“ 7 општини и Партијата на грчкото етничко малцинство за иднината една општина.

4-5 септември - Претседателката на Косово, Вјоса Османи, престојуваше во официјална посета на Албанија, при што со државна свеченост беше примена од претседателот на Република Албанија, Бајрам Бегај, а се сретна и со други високи претставници на државата.

11 септември - Собранието на Албанија ги одобри измените во владиниот кабинет на Албанија, што ги предложи премиерот Еди Рама.

18 септември - Во Албанија официјално започна „Пописот на населението и домувањето 2023“, што се спроведуваше во организација на Институтот за статистика на Албанија (ИНСТАТ), а овој процес заврши на 15 ноември. Пописот од 2023 година е 12-ти попис во историјата на Албанија, првиот попис е спроведен во 1923 година, а последниот во 2011 година.

19 октомври - Тензиите и инцидентите започнаа во Парламентот на Албанија, каде што продолжија на повеќе седници во октомври, ноември и декември. На блокираните седници пратениците од Демократската партија фрлаа димни бомби во салата, ја блокираа говорницата со столчиња и се судрија со вработените во Албанската гарда, бидејќи според нив не се почитуваат нивните права и нивните иницијативи не се одобрени во Собранието.

6 октомври - Се одржа состанокот на министрите за надворешни работи на Берлинскиот процес, на кој учествуваа делегации од балканските земји, Европската Унија (ЕУ) и различни организации.

12 октомври - Собранието на Албанија на посебна парламентарна седница ја одобри резолуцијата со која се изразува поддршка на суверенитетот и територијалниот интегритет на Република Косово и нејзините уставни институции, како и напорите за заштита на демократските вредности, безбедноста и мирот на Косово и во регионот.

16 октомври - Во Тирана се одржа Самитот на лидерите на Берлинскиот процес, на кој учествуваа лидерите на земјите учеснички во овој процес. Берлинскиот процес е иницијатива насочена кон зголемување на регионалната соработка на Западен Балкан и обезбедување помош за интеграција на земјите од регионот во Европската Унија.

17 октомври - Претседателот на Франција, Емануел Макрон, беше во официјална посета на Албанија, а во меѓувреме се сретна со високи претставници на земјата.

22 октомври - Во Албанија беше организирано седмото издание на маратонот во Тирана, на кој учествуваа илјадници тркачи од различни земји.

Од 1 до 9 ноември - Се одржа заедничката вежба на специјалните сили „Силен Балкан 23“, на која учествуваа војници од Албанија, Северна Македонија, Црна Гора, Туркије, Босна и Херцеговина, Бугарија, Грција и Романија.

17 ноември - Албанската фудбалска репрезентација по втор пат во историјата обезбеди учество во финалето на ЕП 2024 година, со натпреварот против Молдавија. Во рамките на квалификациските натпревари на ЕП 2024, репрезентацијата на Албанија се најде во групата Е заедно со Полска, Чешка, Фарските Острови и Молдавија.

23 ноември - Во Тирана се одржа третиот Самит на албанската дијаспора, под покровителство на премиерот на Албанија, Еди Рама, и Министерството за Европа и надворешни работи на Албанија.

13 декември - Уставниот суд на Албанија одлучи да го разгледа барањето на пратениците од опозицијата за „Протоколот меѓу Советот на министри на Република Албанија и Владата на Италијанската Република, за зајакнување на соработката во областа на миграцијата“, суспендирајќи ги процедурите за ратификација во Собранието.

15 декември - Одбележана е 100-годишнината од воспоставувањето дипломатски односи меѓу Албанија и Туркије, бидејќи на 15 декември 1923 година е потпишан Договорот за пријателство меѓу двете земји, додека двете земји објавија заедничка изјава во која се вели дека „Односите меѓу Албанија и Туркије ја црпат својата моќ од заедничката историја и силните социјални и културни врски“.

21 декември - Собранието на Албанија го одобри барањето на Специјалното обвинителство против корупција и организиран криминал Тирана (СПАК) за давање овластување за апсење/одземање на слободата на поранешниот премиер Сали Бериша, осомничен според надлежните за корупција, преку замена на мерката за безбедност.