ЖЕНЕВА (АА) - Лувијската култура, скриена со векови, се појавува како клучен сегмент од древната анадолска сложувалка, трансформирајќи го нашето разбирање на бронзената доба на Туркије, пишува Анадолу.

Неодамнешните студии открија дека оваа занемарена култура не само што го обликувала политичкиот пејзаж на Источниот Медитеран туку може да објасни и некои од најголемите мистерии во историјата, како Тројанската војна и падот на Хетитската Империја.

„Ако ја прегледаме мапата на познатите култури во Источниот Медитеран околу 1200 година пр.н.е., ќе откриеме дека западниот дел на Туркије останува значително празен“, изјави за Анадолу Еберхард Зангер, швајцарски геоархеолог и шеф на Фондацијата за лувијски студии.

„Микенската цивилизација едвај го допрела копното на Анадолија, со исклучок на неколку изолирани пристаништа, а Хетитите се фокусирале првенствено на Централна Мала Азија, само повремено воспоставувајќи контрола над западните територии. Овој плоден регион, богат со природни ресурси, одиграл клучна улога во историскиот пејзаж“, рече Зангер, укажувајќи дека без земање предвид на Лувијците, „ние се бориме да одговориме на клучните историски прашања, како што е контекстот на Тројанската војна, кој изгледа неуверлив без Лувијците - дури и како парче фикција.“

Тој рече дека истражувачите од фондацијата почнале да ги собираат парчињата од сложувалката за Лувијците, чие влијание веројатно се проширило на стотици населени места во Туркије што датираат од времето на Тројанската војна.

„Фондацијата за лувијски студии ја истакна просперитетната култура на бронзеното време со најмалку 483 големи населби, некои населени и во период од 5.000 години“, рече тој.

Иако многу од овие локалитети остануваат недопрени, тој предупреди дека „земјоделството, градежништвото и нивната изложеност се постојани закани“.

Зангер нагласи дека наоѓањето повеќе кралски центри надвор од добро познатиот град Троја може да биде револуционерно.

„Западна Мала Азија имала голем број мали кралства, но сепак Троја е единствен кралски центар што моментно го знаеме. Пронаоѓањето друго кралско место, веројатно преку архивите, ќе го продлабочи разбирањето на богатата историја на Туркије и ќе го привлече светското внимание“, рече тој.

- Западноцентричката нарација во археолошкиот дискурс -

И покрај сѐ, древна Анадолија одамна е во втор план во археолошките истражувања, рече Зангер. Тој истакна дека голем дел од раната западноевропска археологија била под силно влијание на филхеленизмот, движење од 18 и 19 век што ја почитувало грчката култура и често ја врамувало европската супериорност наспроти Османлиската Империја.

Оваа пристрасност, рече Зангер, довела до западноцентричен наратив што сè уште и денес доминира во археолошкиот дискурс.

„Во тоа време археолошките напори на западноевропските научници честопати беа насочени кон легитимизирање на европската доминација, зајакнување на поимот за супериорност на Западот и оправдување на експлоатацијата на странски култури за време на колонијализмот“, рече тој.

„Оваа перспектива помогна да се обедини политички фрагментираната Европа во нејзиното спротивставување на Османлиската Империја.“

Иако овие „застарени вредности“ во голема мера се дискредитирани, многу од структурите и парадигмите воспоставени во оваа ера остануваат вкоренети, особено во учебниците, додаде тој.

Спротивно на тоа, проучувањето на лувијската култура, истакна Зангер, започнува нов, научен пристап, без колонијални предрасуди.

Тој нагласи дека Фондацијата за лувијски студии, приватна непрофитна организација, имала инструментална улога во оваа промена, додавајќи: „Како резултат на работата на фондацијата сега имаме појасна слика за тоа што се случило во Источниот Медитеран околу 1200 година пр.н.е. и може да ги следиме настаните што на крајот доведоа до пад на различни култури од бронзеното време.“

- Археолошкото наследство на Туркије има „бескрајни можности“ -

Зангер смета дека богатото археолошко наследство на Туркије има „бескрајни можности“ за откривање нови сознанија за бронзената доба. И покрај вековниот фокус на грчките и римските локалитети, тој инсистира на тоа дека бронзеното време во Анадолија сè уште има безброј нераскажани приказни.

„Верувам дека сè уште чекаат да се направат многу значајни откритија, особено затоа што повеќето ископувања првенствено се фокусирани на грчки и римски локации“, рече тој.

„Иако нашето разбирање за анадолските култури од бронзеното време останува ограничено, имаме одредени интригантни индиции за големите археолошки мистерии во регионот.“

Поради тоа што се зголемува интересот, Зангер нагласи дека зачувувањето на овие археолошки локалитети е огромна одговорност.

„Извонредната презервација на многу од овие локалитети е благослов, но и одговорност“, порача тој.

За понатамошно истражување на локалитетите на Лувијците, Зангер рече дека верува оти клучот за тоа е во напредната технологија.

„Сега може да користиме воздушни истражувања со дронови и хеликоптери за да проучуваме различни локации. Ако ги добиеме потребните дозволи, овие првични проекти би можеле да доведат до револуционерни откритија“, рече тој.

На пример, воздушните снимки на рамнината Троја би можеле да го откријат целосниот опсег на античкиот град, а деталниот фотограметриски модел на светилиштето на карпите Јазиликаја би можел да се интегрира во астрономскиот софтвер за да се разбере неговото усогласување со ѕвездите, истакна геоархеологот.

За користењето на овие современи техники, Зангер рече: „Може ефикасно да ја подобриме визибилноста на богатата културна историја на Туркије надвор од добро познатите грчко-римски локалитети.“