Fetullahçı Terör Örgütünün (FETÖ) 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin üzerinden 4 yıl geçmesine rağmen, Türkiye'nin ABD'ye FETÖ elebaşı Fetullah Gülen ve üst düzey örgüt mensupları için yaptığı talepler hala karşılık bulamadı.

FETÖ'nün 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin 4. yıl dönümü yaklaşırken, Türkiye'nin örgütün elebaşı Gülen'in yaşadığı ABD'den iadesine yönelik talepleri ve ABD hükümetinin bu konudaki isteksizliği, iki ülke ilişkilerinde önemli bir gündem maddesini oluşturuyor.

Türkiye ve ABD arasında bugüne kadar terörist başı Gülen'in iadesine ve FETÖ'ye ilişkin birçok görüşme yapılsa da FETÖ elebaşı Gülen'in ve örgüt mensuplarının iadesine yönelik henüz net bir adım yok.

İade sürecinde ilk adım, darbeden 4 gün sonra atıldı

Türkiye Adalet Bakanlığı, Gülen'in iadesine ilişkin ilk resmi süreci, 19 Temmuz 2016'da ABD'ye Gülen hakkında 4 ayrı iade dosyası göndererek başlattı.

Yazışmaların ardından ABD Adalet Bakanlığı, 7 Ağustos 2016'da Gülen'in iadesi konusunda yapılacak görüşmeler için Türkiye'ye gönderdiği mektupta, Adalet Bakanlığından bir heyetin ABD'ye gönderilmesi ya da ABD Adalet Bakanlığından bir heyetin Türkiye'ye gelmesini önerdi.

Türkiye Adalet Bakanlığının cevabında ise ilk olarak ABD'den bir heyetin gelmesi, daha sonra Türkiye'den bir heyetin ABD'de görüşmelerde bulunması teklif edildi.

ABD heyetiyle ilk görüşme

Bunun üzerine Türkiye'ye gelen ve ABD Adalet Bakanlığından 3, ABD Dışişleri Bakanlığından 1 temsilcinin yer aldığı 4 kişilik heyet, Adalet Bakanlığı yetkilileriyle 22-23 Ağustos 2016'da görüşmeler yaptı.

Böylece, Amerikalı ve Türk yetkililer, FETÖ elebaşı Gülen ve örgütle ilgili ilk kez bir araya geldi.

Adalet Bakanlığı yetkilileri, iade dosyalarıyla ilgili ayrıntıları ve mevcut delilleri heyete anlattı.

15 Temmuz darbe girişiminin, Gülen'in emir ve komutası altında yapıldığına ilişkin önemli deliller de ABD heyetiyle paylaşıldı.

Adalet Bakanlığı, Eylül 2016'da FETÖ elebaşı Gülen'in 15 Temmuz darbe girişimi nedeniyle ilk geçici tutuklanma talebini, ABD Adalet Bakanlığına iletti.

ABD'deki görüşmeler

Dönemin Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, ilk kez 27 Ekim 2016'da beraberindeki heyetle Washington'a giderek, o dönemdeki mevkidaşı Loretta Lynch ile görüştü.

Görüşmelerde, Gülen'in darbe teşebbüsünün emrini verdiğini belirten Bozdağ, iade ve geçici tutuklama talepleri konusunda Türkiye'nin hassasiyetini dile getirdi.

Bozdağ, ABD Başkanlığına Donald Trump'ın seçilmesinin ardından Adalet Bakanı olarak göreve başlayan Jeff Sessions'a Şubat 2017'de gönderdiği mektupta, ve 22 Mart 2017'de yaptığı telefon görüşmesinde, Türkiye'nin Gülen'in iadesi talebini iletti.

ABD'li mevkidaşı Sessions ile 8 Mayıs'ta Washington'da görüşen Bozdağ, darbe teşebbüsünün, örgüt elebaşı Gülen'in emir ve komutasında yapıldığına ilişkin yeni belgeler hakkında bilgi verdi.

Trump ve Erdoğan'ın ilk Washington görüşmesinde "FETÖ" gündemdeydi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 15-17 Mayıs 2017'deki Washington ziyaretinde, ABD Başkanı Trump ile görüşmesinde de Gülen'in iadesi gündeme geldi.

Gülen hakkında 3 Kasım 2017'de ABD'ye gönderilen iade talebiyle dosya sayısı 7'ye çıktı. Dosyalar arasında Cumhurbaşkanı Erdoğan'a darbe girişimi sırasındaki suikast girişimi de yer aldı.

Adalet Bakanı Abdulhamit Gül, 7 Kasım 2017'de de dönemin ABD Adalet Bakanı Jeff Sessions ile Gülen'in iadesi konusunu telefonda görüştü.

Türkiye'ye 13 Temmuz 2018'de gelen ABD heyeti, Dışişleri Bakanlığında Türkiye-ABD çalışma grubu toplantısında görüşme gerçekleştirdi. Görüşmede, FETÖ elebaşı Gülen'in iadesine ilişkin konular da ele alındı.

ABD'den gelen heyetin görüşmeleri

Aralarında FBI yetkililerinin de bulunduğu ABD heyetinin 3-4 Ocak 2019'da Ankara'da gerçekleştirdiği görüşmelerle, iki ülke arasındaki heyetler arası görüşme sayısı 6'ya çıktı.

Adalet Bakanı Gül, ABD Adalet Bakanlığı görevine getirilen William Barr'a 1 Mart 2019'da gönderdiği tebrik mektubunda, FETÖ elebaşı Gülen'in, örgüt üyelerinin iadelerine vurgu yaptı, Türkiye'nin bu konudaki beklentisini aktardı.

Bakan Gül'ün son ziyareti, 11 Haziran 2019'da

Adalet Bakanı Gül son olarak 11 Haziran 2019'da Washington'a giderek, burada bir dizi temaslarda bulundu.

Gül, temasların ardından AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Türkiye için çok önemli bir konu olan FETÖ'nün iadesi sürecini geniş bir şekilde konuştuk. 15 Temmuz darbe girişimiyle FETÖ'nün doğrudan ilişkisini ortaya koyan delilleri ve belgeleri, kendileriyle paylaştık. Bu yeni ve önemli delilleri, doğrudan Sayın Bakan'a ilettik." ifadesini kullandı.

İadesi istenenler

Adalet Bakanlığının çalışmalarıyla FETÖ elebaşı Fetullah Gülen'in yanı sıra ABD'de bulunan çok sayıda örgüt mensubunun iadeleri de talep edildi.

İadesi istenenler arasında FETÖ'nün tayin heyetinden, mollalarından ve istişare heyetinden üst düzey örgüt mensupları, kıta, ülke, il ve ilçe imamları, teşkilat imamları ve mütevelli heyeti üyeleri de yer aldı.

Türkiye, bugüne kadar Fetullah Gülen'in en yakınındaki isimlerden Cevdet Türkyolu, özel doktoru Kudret Ünal, örgütün basın organlarında görevli Ekrem Dumanlı, kamuoyunda "Emre Uslu" olarak bilinen Emrullah Uslu, Hakan Şükür ve armatör İhsan Kalkavan gibi isimlerin de iadesini talep etti.

ABD, nasıl bir tutum sergiledi?

Öte yandan Türkiye'nin tüm girişimlerine rağmen ABD kanadında, hem dönemin ABD Başkanı Barack Obama hem de 2017'nin başında görevine başlayan Donald Trump'ın Gülen'in iadesine ilişkin ciddi bir adımı olmadı.

15 Temmuz gecesinde olaylar devam ederken, hükümet yetkililerinin bunun bir darbe girişimi olduğunu belirttiği halde, Amerika'dan Türkiye'deki seçilmiş hükümete destek açıklaması yaklaşık 3 saat gecikmeli yapıldı.

Ankara'nın ABD yönetiminden beklediği içerikte ilk açıklama, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın hayatta olduğu ve darbecilerin elinde olmadığı anlaşıldıktan sonra yani darbenin başarısızlığa uğrayacağı belli olmaya başlayınca geldi.

Biden'ın "özür" ziyareti

ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden, FETÖ'nün darbe girişiminin üzerinden yaklaşık 1,5 ay geçtikten sonra Türkiye'ye geldi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından kabul edilen Biden, Başbakan Yıldırım ile de bir araya geldi. Görüşmelerde, en önemli gündem maddesi ise FETÖ elebaşı Fetullah Gülen'in iadesi oldu.

Erdoğan ile ortak basın toplantısı düzenleyen Biden, darbe girişiminin hemen ardından Türkiye'ye gelmemesiyle ilgili özür dileyerek, "Keşke daha önce buraya gelebilseydim." ifadesini kullandı.

Ardından Obama, G-20 Zirvesi için Çin'de Eylül 2016'da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir araya geldi. O dönem darbe girişimini net şekilde kınadığını ve Cumhurbaşkanı Erdoğan'la konuştuğunu aktaran Obama, ABD'nin "bu yasa dışı eylemlerin faillerinin soruşturulmasına ve yargı önüne çıkarılmasına yönelik bağlılığını" bildirdi.

Trump döneminde, FETÖ meselesi iç siyasetin gölgesinde kaldı

Ancak iktidarının son günlerini yaşayan Obama yönetimi, konuya ilişkin ciddi bir adım atmazken; gözler aynı yılın kasım ayında başkan seçilen ve 2017 Ocak'ta koltuğuna oturan Donald Trump yönetimine çevrildi.

Trump'ın bu konuda adım atacağı beklentileri olsa da göreve başlar başlamaz önüne Rusya Soruşturması getirilen ve ardından azil süreci ile başa çıkmak zorunda kalan Trump, Gülen konusunda ciddi bir adım atmadı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yakınlığını sıkça dile getirmesine ve Suriye konusunda Türkiye'nin lehine adımlar atmasına rağmen Trump yönetiminde, ne Adalet Bakanlığı ne de Beyaz Saray seviyesinde önemli bir ilerleme kaydedilemedi.

ABD Adalet Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı birçok vesileyle Türkiye'nin gönderdiği dosyaların hala "inceleme" aşamasında olduğunu belirtse de Türkiye'nin iade talebinde, ABD tarafı hala kayda değer hiçbir mesafe kat etmiş görünmüyor. Dosyaların akıbeti de henüz bilinmiyor.