LONDRA/ANALİZ - ASLI ARAL 

Kuzey İrlanda'da terör örgütü İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu'nun (IRA) silahları bırakmasının üzerinden 10 yıl geçerken, son dönemde ülkede işlenen cinayetler, IRA'nın varlığının devam edip etmediğinin tartışılmasına neden oldu.

Bu yıl mayıs ayında 47 yaşındaki Jock Davison, Kuzey İrlanda'nın başkenti Belfast'ın ayrılıkçı mahallerinden birinde vurularak öldürüldü. Davison'ın öldürülmesinden 3 ay sonra da Kevin McGuigan isimli bir kişi, sokak ortasında öldürüldü. McGuigan'ı öldüren kişinin silahını ateşlerken "Jock Davison'ın ölümünü geri ödeme zamanı" diye bağırdığı iddia edildi. İntikam cinayetleri sonucu öldürülen Davison ve McGuigan'ın eski IRA üyeleri oldukları ve aralarındaki sorunun yıllar öncesine dayandığı ortaya çıktı.

Film sahnelerini aratmayan bu cinayetler, "Kuzey İrlanda'da IRA varlığını sürdürüyor mu?" sorusunu ve hükümet krizini beraberinde getirdi. 10 Eylül'de Kuzey İrlanda bölgesel hükümetinin Başbakanı Peter Robinson görevinden istifa etti. Ayrılıkçı Katolik Cumhuriyetçiler ile İngiltere ile Protestan birlik yanlılarının ortak oldukları Kuzey İrlanda hükümetindeki kriz, ülkenin son yıllarda yaşadığı en ciddi siyasi kriz olarak değerlendiriliyor.

Emniyet müdüründen çarpıcı sözler

Silahlarını yıllar önce bırakan IRA'nın hala etkinliğini koruduğu ihtimali, IRA'nın siyasi kanadı olarak bilinen Sinn Fein partisi tarafından reddedildi. Sinn Fein, IRA'nın cinayetlere karışmış olabileceği ve hala var olduğu iddialarına karşı çıktı.

Kuzey İrlanda Emniyet Müdürü George Hamilton'ın sözleri ise bunu yalanlar nitelikteydi. Hamilton, McGuigan'ın ölümüyle ilgili, "IRA üyeleri bu cinayete karışmıştır. IRA içerisindeki hiyerarşi ve bağlılık, barış sürecinde bu örgütün devamını sağlamıştır" dedi.

Bu ifadeler özellikle İngiltere ile birlik yanlıları arasında öfkeye neden oldu. Sinn Fein Kuzey İrlanda Başkanı Boby Storey'nin cinayetlerle bağlantılı olarak gözaltına alınmasından önce birlik yanlısı Ulster Birlik Partisi, Kuzey İrlanda bölgesel parlamentosu Stortmont'tan çekileceğini duyurdu.

Ülkedeki en büyük siyasi parti olan birlik yanlısı Demokratik Birlik Partisi (DUP) Genel Başkanı Peter Robinson da bölgesel parlamentonun askıya alınmasını istedi ancak Londra yönetimi, Robinson'ın bu isteğini geri çevirdi. Bunun sonucu olarak 66 yaşındaki Robinson ve kabinedeki DUP bakanları istifa etti ancak hükümetin çökmesini ve ayrılıkçıların birlik yanlılarının görevlerini doldurmalarını önlemek için Robinson, Maliye Bakanı Arlene Foster'ı hükümette bıraktı.

İngiliz hükümetinin Kuzey İrlanda Bakanı Theresa Villiers, soruna çözüm bulması için görevlendirildi. Villiers başkanlığında birlik yanlıları ile ayrılıkçılar arasında 6 hafta boyunca görüşmeler yürütülmesi bekleniyor. Soruna çözüm çerçevesinde bağımsız bir komisyonun da IRA'nın Kuzey İrlanda'daki varlığıyla ilgili bir rapor hazırlaması öngörülüyor. Kuzey İrlanda'da genel seçimin yapılacağı gelecek yıl mayıs ayına kadar siyasi hareketlliliğin devam etmesi bekleniyor.

Kuzey İrlanda sorunu

Kuzey İrlanda’da barış süreci, İngiltere ile İrlanda arasında 10 Nisan 1998'de imzalanan "Hayırlı Cuma (Good Friday) Anlaşması"yla başladı. Anlaşmayla Kuzey İrlanda'ya yetki devriyle birçok sivil ve kültürel hak tanındı.

Hayırlı Cuma anlaşmasının ardından 2005 yılında silahların sustuğu Kuzey İrlanda'da ayrılıkçı Cumhuriyetçiler ve İngiltere ile birlik yanlıları hükümet ortakları olarak ülkeyi birlikte yönetiyor.

Sorunun tarihsel kökeni, 1600’lü yıllara dayanıyor. İngiliz ve İskoç yerleşimcilerin İrlanda adasına gelmesi ve Katolik İrlanda halkını yönetimleri altına almaya başlamalarına Katolik İrlandalılar tepki gösterdi. 1916 yılında İrlanda'nın baştenti Dublin’de kurulan IRA’nın silahlı mücadelesi sonucu 1922’de adanın güneyinde bağımsız İrlanda Cumhuriyeti kuruldu. Adanın kuzeyiyse İngiltere yönetimine bağlı kaldı. 1960’lı yıllarda Kuzey’de yaşayan Katolik İrlandalılar İngiltere’den ayrılıp birleşik bir İrlanda devleti kurmak amacıyla IRA’yı yeniden canlandırdı. IRA, Katolik İrlandalılar arasında örgütlenirken, İngiltere ile birlik yanlısı Protestanlar arasındaysa "Gönüllü Ulster Güçleri" adlı paramiliter grup ortaya çıktı. Böylece Katolik İrlandalılar ve IRA, karşılarında Protestan İrlandalılar, "Gönüllü Ulster Güçleri" ve İngiliz güçlerini buldukları kanlı bir çatışma sürecine girdi.