DAKAR - Cemil Öksüz

Batı Afrika'da yer alan Senegal'in başkenti Dakar'da 1-15 yaş arasındaki çoğunluğu Mali, Gine, Gana gibi sınır ülkelerden gelen "Talibe" adı verilen on binlerce çocuk, sabahtan akşama kadar sokak sokak gezerek dilenmeye zorlanıyor.

Ellerine aldıkları paslanmış teneke kutularla insanlıktan "merhamet" dilenen bu çocuklar sadece yaşamak için sadaka istiyor. 

Kimi yoksulluk nedeniyle sahipsiz kalan kimi de aileleri tarafından terk edilen bu çocuklar çevre ülkelerden, sahte "Maraboutlar" (sahte derviş) tarafından Senegal'e getirilerek, din eğitimi veriliyormuş görüntüsü altında "Daaralar'da" (Kuran Kursu) toplanıyorlar. 

Büyük bir kısmı Müslüman olan ve İslamiyet'ten sömürge (Fransa) döneminde bile vazgeçmemek için direnen Senegal'de, Kur'an-ı Kerim eğitimi veren kaliteli ve düzgün Daaralar tarih boyunca yer almış. Günümüzde de fakir halk ya da kırsal kesimdeki vatandaşlar çocuklarını, bazen okutamayacaklarını düşündükleri için bazen de bu eğitimin tercih sebebi olması nedeniyle buralara gönderiyor. Halk Daaralarla bağlarını hiç koparmıyor ve buralarda okuyan çocuklara sahip çıkıyor.

Kaliteli eğitim veren, dini ve bilimsel eğitimi birarada öğrencilerine sunan, birkaç dil öğreten bu merkezlerin neredeyse tamamına yakını Senegal'in sosyal hayatında da etkili olan cemaatler tarafından kontrol ediliyor. Çocuğunu modern bir Daaraya gönderen Bineta Lo, AA muhabirine yaptığı açıklamada, oğlu için merkeze her ay 30 bin CFA Frankı (60 dolar) ödediğini ve oğlunun iyi bir eğitim aldığını söyledi.

Vatansız çocukların dramı

Ancak çoğunluğu yasa dışı, eğitimden uzak ve dilenci çetelerinin yönettiği, Daara adı altında faaliyet gösteren bazı kaçak yerler de bulunuyor. İşte buralarda yaşayan, daha doğrusu yaşamak için mücadele veren çocukların hali ise içler acısı.

Otobüslerle küçük yaşlarda vatanlarından koparılan çocukların, sınırda rüşvet verilerek Senegal'e girişlerinin sağlandığı iddia ediliyor. Senegal yönetimi bu çocukları toplayıp ülkelerine geri gönderiyor fakat üyesi olduğu Batı Afrika Devletleri  Ekonomik Topluluğu (CEDEAO/ECOWAS) ülkeleri arasında sınır giriş ve çıkışlarının kolay olmasından da faydalanan çeteler kimsesiz çocukları yeniden otobüslerle ülkeye getiriyor. 

Yaşamak için merhamete ihtiyaçları var

Adresleri, aileleri, kim oldukları bilinmeyen bu çocukların birer nüfus cüzdanları da bulunmuyor. Bilinmeze, öksüz ve yetim bir hayata doğru yola çıkan kara kıtanın çocukları için yaşamla ölüm arasında kalma savaşı da böylece başlamış oluyor. 

Senegal'de çoğunlukla başkent Dakar'daki derme çatma kulübelere yerleştirilen bu çocukların büyük bir kısmının elleri kalem tutmuyor, sokakta çocuğunun başını okşayan bir anne gördüklerinde uzun uzun seyrediyorlar. Baba kelimesi onlar için yabancı bir sözcük. Büyükler küçüklere ağabeylik ve ablalık yapıyor. 

Dakar halkının gün içinde her an, her yerde karşısına çıkan bu çocukların tek istedikleri, kaldıkları derme çatma kulübeye dönerken yanlarında götürebilecekleri 500 CFA Frankı (1 dolar) oluyor. 

Dilenci çocuklardan Hasan Ba, "Parayı eğer götüremezsek cezalandırılıyoruz. Bu yüzden insanlardan para toplayabilmek için elimizden geleni yapıyoruz" dedi.

Başka küçük bir çocuk Gineli İdris Kande ise "Sabah erkenden kalkıp sokaklara çıkarak insanlardan para, pirinç veya verebilecekleri her şeyi istiyoruz" ifadesini kullandı.

Dilenciliğin suç olduğu ülkede araçların arasında dilenen çocukların bir çoğu trafik kazalarında ya da hastalıklardan hayatını kaybediyor.

Söz konusu çocukların, Afrika'nın güvenli ve huzurlu ülkelerinden birisi olarak öne çıkan Senegal için ciddi bir tehlike arz ettiği siyasiler ve  STK'lar tarafından sık sık dile getiriliyor. Geçmişi, kimliği ve eğitimi olmayan, tüm gününü sokakta geçiren bu çocuklar her türlü tehlikeye açık oluyor. Uzmanlar, uyuşturucu, cinsel istismar ve şiddet olayları bu çocuklar için en büyük tehlike olduğuna dikkati çekiyor.   

Cumhurbaşkanı gidişata "dur" dedi

Giderek kötüleşen bu duruma son vermek isteyen Cumhurbaşkanı Macky Sall kısa süre önce, ülke genelindeki tüm Daaraları modernize edeceklerini açıkladı. Proje kapsamında 64 dini okulun yanında normal eğitim veren okulların yapılması da yer alıyor. 

Dini toplulukların, halkın ve bazı STK'ların karşı çıkması sonucunda proje geri çekilerek din alimlerinin görüşüne açıldı ve birlikte çalışılarak meselenin çözümü için orta yolun bulunması kararlaştırıldı.

İnsan Hakları İzleme Örgütü 2015 raporuna göre, geçen yıldan bu yana çocukları dilendiren 3 sahte derviş, hüküm giyerek cezaevine gönderildi.