MOSKOVA – ALİ CURA

İngiltere’nin, çifte ajan Sergey Skripal’in zehirlenmesi olayıyla ilgili 23 Rus diplomatı sınır dışı etme kararı, dünya kamuoyunda tüm dikkatleri yeniden Rus diplomatların üzerine çekti. 

ABD ve Avrupa’da bulunan Rus diplomatların casuslukla suçlanması, Sovyetler Birliği döneminden bu yana devam ediyor. Bu suçlamaların yanı sıra yıllardır kritik bölgelerde görev yapan Rus diplomatların esrarengiz ölümleri de dikkati çeken hususlardan bir diğeri.

Rusya'nın İngiltere ile arasındaki "diplomat krizi" ise çok yeni değil. Sovyetler sonrası Rusya'nın yaşadığı en belirgin diplomat krizi 2007'de yaşandı. Bugün Skripal olayı gibi, eski Rus istihbarat görevlisi Aleksandr Litvinenko, Londra’da çayına karıştırılan radyoaktif bir maddeyle zehirlenerek öldürüldü. Bu olayın ardından İngiltere, 4 Rus diplomatın sınır dışı edilmesine karar verdi. İngiltere aradan üç yıl geçtikten sonra yine bir Rus diplomatı daha casusluk suçlamasıyla ülkeden gönderdi.

Rusya, 2000'li yıllarda en çok eski Sovyet ülkeleri ya da Sovyetler Birliği'nin etkisi altındaki ülkelerle diplomat krizi yaşadı. Gürcistan, Letonya, Ukrayna, Çek Cumhuriyeti (Çekya) ve Romanya'da sayıları çok olmasa da birer ikişer diplomatlar "istenmeyen adam" ilan edildi.

İrlanda, İspanya ve Kanada da bu süreçte bazı Rus diplomatları ülkesinden sınır dışı etme kararı aldı.

Rusya, son dönemde güçlenmesine paralel olarak diplomatik alandaki etkisini de kullanmaya başladı. Buna karşılık Rus diplomatlar "casusluk" ve "diplomatik faaliyetler dışında işlerle uğraşma" gibi haklarındaki iddialar yüzünden çalıştıkları ülkelerin hedefi oldu.

ABD’de Aralık 2013’te 49 kişiden oluşan Rus diplomat ve eşleri, sağlık sigortasında sahtekarlık suçlamasıyla Rusya’ya geri gönderildi.

Ukrayna’nın yakın müttefiklerinden ve pek çok Ukraynalının yaşadığı Kanada’da Ukrayna krizinin yaşandığı dönemde, 8 Nisan 2014’te bir Rus diplomat sınır dışı edildi. Konunun Ukrayna krizine bağlı olduğu belirtilirken, Kanada’dan bu hususta resmi bir açıklama yapılmadı.

Rus diplomatlara yönelik sınır dışı hadisesi, Ekim 2014’te de Polonya’da yaşandı. Polonya sayısı belirtilmeyen bazı Rus diplomatları casuslukla suçlayarak sınır dışı etti.

Ukrayna krizinde Odessa şehrinde Rus yanlıları ile Ukrayna’nın birliğini savunanlar arasında 2 Mayıs 2014’te çıkan olaylarda 46 kişi ölmüştü. Ukrayna, 13 Temmuz 2015’te Rusya’nın Odessa Başkonsolosu’nu diplomatik faaliyetlerin dışına çıktığı suçlamasıyla "istenmeyen adam" ilan etti.

İki yıl önce haziran ayında Moskova’da Rus güvenlik görevlisinin elçilik girişinde Amerikalı bir diplomata kimlik kartı sorması sonrası yumruk attığı iddiası üzerine Rusya Dışişleri Bakanlığı, söz konusu diplomatı ajanlıkla suçlamış, ABD ise iddiaları yalanlayarak diplomatın kurallara göre kartını gösterdiğini öne sürmüştü. Olayların arkasından 8 Temmuz’da ABD, iki Rus diplomatı sınır dışı etti.

Rusya ile ABD arasında soğuk savaş döneminden sonra en büyük diplomatik krizlerinden biri ise 2016’nın sonunda gerçekleşti. Beyaz Saray, "Rusya'nın ABD başkanlık seçimine siber saldırı yoluyla müdahale ettiği" ve "Rusya'daki bazı ABD'li diplomatlara tacizde bulunulduğu" iddiaları kapsamında dönemin ABD Başkanı Barack Obama'nın Moskova'ya karşı aldığı yaptırım kararlarını açıkladı. ABD yönetimi, 29 Aralık 2016'da "başkanlık seçimlerine siber saldırı iddiaları" kapsamında, Washington ve San Francisco'da görevli 35 Rus diplomatın 72 saat içinde ülkeyi terk etmesini istedi.

Estonya, geçen yıl 26 Mayıs’ta 2 Rus diplomatı açıklanmayan bir sebeple sınır dışı etme kararı aldı. Aynı ayın sonunda Moldova da 5 Rus diplomatı "istenmeyen adam" ilan etti.

Batı ülkelerinde Rus diplomatlara yeni sınır dışı iddiası

Son olarak İngiltere, 23 Rus diplomatı sınır dışı ederek Rusya'ya tepki gösterdi.

Skripal olayı, bu tepkinin ardından pek çok Avrupa ülkesinin gündemini meşgul etmeye başladı.

Batı basını önümüzdeki günlerde Rus diplomatlara yönelik yeni sınır dışı hadisesinin haberini vermeye başladı. İngiliz The Times’ın isimsiz bir kaynağa dayandırarak verdiği habere göre, önümüzdeki günlerde Skripal olayından dolayı birçok Avrupa ülkesi Rus diplomatlarına yönelik sınır dışı kararı alabilir.

Art arda yaşanan esrarengiz diplomat ölümleri

Rus diplomatlar çalıştıkları ülkelerde zaman zaman hedef haline de geldi. Bazı diplomatların ölüm biçimleri akıllara suikast şüphesini getirdi.

Guatemala’da 1996'da Rusya Büyükelçiliği ikinci katibi araştırma gezisi sırasında saldırıya uğrayarak hayatını kaybetti. Irak’ın başkenti Bağdat’ta 2006'da Rus büyükelçiliğinin arabası, silahlı gruplar tarafından saldırıya uğradı. Arabada bulunan 4 diplomat kaçırıldıktan sonra öldürüldü.

Ertesi yıl Doğu Afrika ülkesi Burundi’de kontrol noktasında arabasına yapılan silahlı saldırı sonucunda bir Rus diplomat hayatını kaybetti. Abhazya’nın Sohum şehrinde 2013’te bir Rus konsolos yardımcısı uğradığı saldırıda yaşamını yitirdi.

Son iki yıldır Rus diplomasisinde görev yapan bazı isimlerin esrarengiz bir şekilde hayatını kaybetmesi ise pek çok iddiaları da beraberinde getirdi. Zamanlamaları ve ölüm biçimleri nedeniyle tartışma konusu olan hadiseler zincirinin bir plan dahilinde olduğu öne sürüldü.

Ukrayna krizinin yaşandığı esnada Şubat 2014’te Kiev’e büyükelçi olarak atanan Andrey Voroboy, 30 Mayıs 2016’da beyin felci geçirerek Moskova’daki evinde ani şekilde hayatını kaybetti.

Aynı yıl Rusya Dışişleri Bakanlığında Latin Amerika bölümünün Başmüşaviri Petr Polşikov, Moskova'daki evinde ölü bulundu. Bakanlık, Polşikov’un ölümünün göreviyle ilgili olmadığını duyurdu.

Yaklaşık bir hafta sonra Kazakistan’ın doğusunda Rusya sınırına yakın bulunan Oskemen şehrinde Rusya başkonsolosluğunda çalışan diplomat Roman Skrilnikov, yaşadığı dairede ölü bulundu. Başkonsolosluktan yapılan açıklamada diplomatın "kalp krizi" neticesinde öldüğü bildirildi.

Geçen yılın başında 9 Ocak’ta Rusya'nın Atina Büyükelçiliği Konsolosluk Dairesi Başkanı Andrey Malanin, yaşadığı evinde meslektaşları ve polis tarafından ölü bulundu.

Çok geçmeden aynı ay içerisinde Rusya'nın Hindistan Büyükelçisi Aleksander Kadakin yaşamını yitirdi. Kadakin’in uzun süren bir hastalığın sonucunda hayatını kaybettiği açıklandı.

Geçen yıl ağustos ayında Rusya'nın Sudan Büyükelçisi Mirgayas Şirinskiy, Hartum'daki rezidansının havuzunda ölü bulundu. Rusya Dışişleri Bakanlığından yapılan açıklamada ölüm sebebi "kalp krizi" olarak belirtildi.

Rusya'nın önemli diplomatlarından ve uzun yıllardır Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi olarak görev yapan Vitaliy Çurkin geçen yıl 20 Şubat'ta New York'ta yaşamını yitirdi.