Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko'nun görev süresinin ağustosta sona erecek olması nedeniyle alınan seçim kararıyla ülkede yarın cumhurbaşkanı seçimi yapılacak.

Merkez Seçim Komisyonu verilerine göre, yaşı 18'e girdiği için ilk defa oy verecek 88 binden fazla kişi dahil olmak üzere, toplam 6 milyon 900 bin 504 kayıtlı seçmen, 5 bin 325 sandıkta oy kullanacak.

Seçimleri Türkiye'den de dahil olmak üzere Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) ve Şanghay İşbirliği Örgütü üye ülkelerinden yaklaşık 500 uluslararası gözlemci takip edecek.

Avrupa Güvenlik İşbirliği Teşkilatı, Belarus'taki seçime gözlemci göndermedi. Belarus tarafı örgüte davetiye göndermesine rağmen, AGİT yetkilileri daveti reddetti ve seçimlere heyet gönderecek kadar zamanlarının olmadığını savundu.

Belarus Cumhurbaşkanlığı İdaresi Başkanı Dmitriy Krutoy, AGİT'in tavrı ile ilgili olarak, "Bunların oyun olduğu açık. Buraya gelme niyetleri yoktu. İzlemeyi düşünmüyorlardı. Seçimlerimizin tanınmaması konusunda bütün metinler önceden hazırlanmış ve üzerinde mutabakata varılmıştı. O yüzden biz bunu normal karşılıyoruz." dedi.

Seçimleri 300'den fazla yabancı gazeteci takip edecek

Belarus'taki seçimleri Asya, Avrupa, Latin Amerika, Kuzey Amerika ve Orta Doğu ülkelerinden olmak üzere 70 yabancı medya kuruluşundan 331 gazeteci ve 24 yerel medya kuruluşundan 481 gazeteci izleyecek.

Belarus yasalarına göre, seçmenlerin yarısından fazlasının oylamaya katılması durumunda seçimler geçerli sayılacak. Herhangi bir aday, oylamaya katılan seçmenlerin yarısından fazlasının oyunu alması halinde cumhurbaşkanı seçilecek.

Oyların yarıdan fazlasını hiçbir adayın alamaması durumunda, en yüksek oyu alan iki aday ikinci tura kalacak. Bu durumda, ikinci tur seçimleri 9 Şubat'tan önce belirlenecek bir günde yapılacak.

Seçim günü sandığa gidemeyecek seçmenler için 21-25 Ocak tarihlerinde "erken oy verme" işlemi için sandıklar açılmıştı.

Lukaşenko 7. kez cumhurbaşkanı adayı oldu

Seçimde mevcut Cumhurbaşkanı Lukaşenko 7. kez aday oldu.

Diğer 4 aday ise Belarus Liberal Demokrat Parti lideri Oleg Gaydukeviç, Cumhuriyetçi Adalet ve Emek Partisi lideri Aleksandr Hijnyak, Belarus Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri Sergey Sırankov ve bağımsız aday iş insanı Anna Kanopatskaya.

Tarihçi ve ekonomist Aleksandr Lukaşenko, siyasi hayatına 1989'da Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) milletvekili seçimlerinde aday olarak başladı. 1994'te yapılan cumhurbaşkanı seçiminde yüzde 80 oy alan Lukaşenko, bağımsız Belarus Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı seçildi. Bugüne kadar girdiği 6 seçimi de kazanan Lukaşenko, bu yıl 71 yaşına girecek.

Belarus Liberal Demokrat Parti lideri Oleg Gaydukeviç, 1998 yılında Belarus İçişleri Bakanlığı Akademisinden mezun oldu. 2012-2014 yıllarında partinin genel başkan yardımcılığını yürüten Gaydukeviç, 2019'dan bu yana partisinin başkanlığını yapıyor. Belarus Parlamentosu milletvekili 47 yaşındaki Gaydukeviç, Avrasya Ekonomik Birliği ve Rusya-Belarus Birlik Devleti'ni savunurken, Belarus'un çıkarları doğrultusunda, işbirliği ve ticaret açısından AB ile ilişkilerin geliştirilmesinden yana bir politika benimsiyor.

Cumhuriyetçi Adalet ve Emek Partisi lideri Aleksandr Hijnyak, siyasi hayatına 2018'de Minsk Şehir Meclisi üyesi olarak başladı. 2022'de partisinin lideri olan 46 yaşındaki Hijnyak, ekonomi ve kamu yönetimi eğitimi aldı. İnsanların yeni çalışma koşullarına uyum sağlaması, asgari ücretin artırılmasını savunan Hijnyak, ülkenin yüksek verimliliğe dayalı bir ekonomiye ihtiyacı olduğunu vurguluyor.

Belarus Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri Sergey Sırankov ise Mogilyev şehrinde ilçe meclis üyesi olarak siyasi hayatına başladı. Mayıs 2024'ten bu yana Komünist Partisi'nin birinci sekreteri olan 41 yaşındaki Sırankov, sosyal adalet ve ortalama refah toplumu inşasından yana bir politika benimsiyor ve çok kutuplu dünya düzenini savunuyor.

Bağımsız olarak seçime katılan iş insanı Anna Kanopatskaya, siyasi hayatına 1995'te Birleşik Sivil Partisine katılarak başladı. Hukukçu ve işletmeci olan Kanopatskaya, 2016-2019 yıllarında Belarus Parlamentosu Milli Asamble'nin alt kanadı Temsilciler Meclisi'nde milletvekilliği yaptı. 2020'deki Cumhurbaşkanı seçimlerinde aday olan 49 yaşındaki Kanopatskaya, yüzde 2'den az oy almıştı. Kanopatskaya, Avrupa ile siyasi ve ekonomik ilişkilerin düzeltilmesinden yana siyasi tavır sergilerken, ülkede siyasi reformlar yapılmasını, başkanlık süresinin kısaltılmasını ve devlet mülkiyetinin özelleştirilmesini öneriyor.

Seçimlerin sakin geçmesi bekleniyor

Belarus Barış Vakfı Başkanı Maksim Misko AA muhabirine yaptığı açıklamada, üyeleri arasından bağımsız gözlemcilerin her seçime katıldığını belirterek, vakıf üyesi olarak ülkede 2 bin 500 gözlemcinin, seçim komisyonlarında ise 3 bin 600 kişinin çalışacağını bildirdi.

Misko, bu çalışmalar doğrultusunda seçimlere katılan vatandaşların ruh halini tespit edebildiklerini söyledi.

Son yıllarda herkesin Belarus'un sınırları dışında ve dünyada neler yaşandığını gördüğüne dikkati çeken Misko, "Belarus halkı birçok ülkede durumun ne kadar istikrarsız olduğunu ve buna rağmen kendi ülkesinde ne kadar sakin bir şekilde yaşadıklarını görüyor." dedi.

Belarus halkının bugüne kadar yaşadığından çok daha iyi şartlarda yaşadığı değerlendirmesini yapan Misko, sosyal güvenlik, maddi güvence ve manevi zenginlik açısından her şeye sahip olduklarını belirterek, "Benim kanaatim, seçimlerin hem sakin bir şekilde hem de bizim ve halkın beklediği sonuçla gerçekleşeceği yönünde." ifadelerini kullandı.

Seçim yapılmadan Batı'dan tepki geldi

Avrupa Parlamentosu üyeleri, AB'ye Belarus'taki seçimlerin sonuçlarını tanımama ve Minsk'e karşı yaptırımları güçlendirme çağrısında bulunan bir karar tasarısını oy çokluğuyla kabul etti.

Belarus Dışişleri Bakanlığı, Avrupa'nın iddialarının yanlış ve klişe içerdiğini belirterek, "Seçim daha yeni başladı ve şimdiden her şeyi kınıyorlar, sonuçları tanımıyorlar." şeklinde açıklamada bulundu.

2020'deki seçim sonrasında Belarus'a karşı yaptırımlar

9 Ağustos 2020'de yapılan cumhurbaşkanı seçiminde Belarus'ta sandıklar kapandıktan hemen sonra ülkede muhalifler sokağa çıkmaya başladı, Lukaşenko'nun seçimleri kazandığına yönelik sonuçların açıklanmasıyla protesto gösterileri düzenlendi.

"Seçimlere hile karıştırıldığı" iddiasında bulunan muhalifler ağırlıklı olarak başkent Minsk'te izinsiz gösterilerini sürdürdü. Emniyet güçlerinin zaman zaman sert müdahale ettiği gösteriler bir süre sonra sona erdi.

Batı ülkeleri, seçimler sonrasında yaşanan olaylar nedeniyle Lukaşenko ve pek çok üst düzey yetkiliyi "istenmeyen kişi" ilan etti, seçim sonuçlarını tanımadı. Ukrayna, Belarus ile ilişkileri geçici olarak askıya aldı.

23 Mayıs 2021'de Atina'dan Vilnius'e seyahat eden Ryanair'e ait bir uçağın Belarus hava sahasında iken bomba ihbarı üzerine Minsk Havalimanı'na acil iniş yapması ve uçağın kontrol edilmesi esnasında Belarus'ta terör olaylarına karıştığı gerekçesiyle aranan muhalif bir kişinin gözaltına alınması üzerine Avrupa'daki hava yolu şirketleri Belarus'un hava sahasını kullanmamaya başladı. AB, Belarus hava yolu şirketine de Avrupa hava sahasını kullandırmama kararı aldı.

Rusya-Ukrayna savaşında Belarus'a nükleer silah desteği

Öte yandan 2022'de başlayan Rusya-Ukrayna savaşında Rus ordusu Kiev'e karşı zaman zaman Belarus topraklarını kullandı. Moskova'ya sağladığı destek nedeniyle Avrupa Birliği (AB) Belarus ekonomisine yönelik yaptırım kararları aldı.

Belarus, Batı'nın eylemleri sonrasında Rusya ile daha da yakınlaştı. Uzun süredir devam eden Belarus-Rusya Birlik Devleti süreci hızlandı ve iki ülke arasında pek çok alanda ortak düzenlemeler yapıldı.

Belarus'un Batı sınırlarında zaman zaman gerginlikler yaşandı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Lukaşenko ile yaptığı anlaşma sonucunda 2023 yılında Belarus'a taktik nükleer silahları yerleştirdi.

Geçen yıl Putin, imzaladığı nükleer doktrin ile sadece Rusya'ya değil Belarus'a karşı da saldırı durumunda nükleer silah kullanma hakkını sağlayacak düzenlemeyi hayata geçirdi.

Ayrıca Belarus'ta 2022 yılında düzenlenen referandum ile anayasada bazı değişiklikler ve ilaveler yapıldı. Siyasi sistemde katılımın genişletildiği değişikliklerle, Belarus Halk Meclisi, ülkede demokrasinin en yüksek temsil organı haline geldi.