ABD başkanlık seçimleriyle en fazla ilgilenen ülkelerin başında gelen İran, yaklaşık 3 yıldır yaptırım uygulayan Cumhuriyetçi aday Donald Trump'ın kaybetmesinden ve Joe Biden'ın kazanmasından memnun.

İran'daki devlet yetkilileri ve muhafazakar siyasetçiler, Cumhuriyetçiler ile Demokratlar arasında fark olmadığını her fırsatta dile getirse de Tahran yönetiminin seçimleri kazanan Biden'dan beklentisi nükleer anlaşmaya geri dönmesi, yaptırımları kaldırması ve ekonomik darboğazdaki ülkenin 2015-2017 yıllarında olduğu gibi rahat bir nefes alması.

Trump'ın tüm çağrılarına rağmen yeni müzakere masasına oturmayan İran'ın, 1979 yılında yaşanan rehine krizinde Demokrat Partili başkan Jimmy Carter'a yaptığı gibi Biden ile müzakere masasına oturarak Trump'a bir ders vermeyi planladığı yorumları da yapılıyor.

ABD'nin Tahran Büyükelçiliği 4 Kasım 1979'da işgal edildiğinde 52 diplomat 444 gün boyunca rehin tutuldu. Demokrat partili Jimmy Carter, 20 Ocak 1981'de görevi Cumhuriyetçi Ronald Reagan'a devretmeden rehinelerin serbest bırakıldığı haberini vermek istiyordu ve fazlaca uzattığı konuşması sırasında beklediği haber bir türlü gelmedi. Görevi selefinden devralan Reagan ise konuşmasına başlar başlamaz İran'ın, rehineleri Amerikalılara teslim ettiğini açıkladı.

Rehinelerin serbest bırakılmasının böyle kritik bir zamanlamaya denk getirilmesi önemli tartışmalara da yol açtı. Bazılarına göre İran, rehinelerin salıverilmesini geciktirerek, süreç boyunca anlaşmaya yanaşmayan Carter'a tarihi bir ders vermişti ancak diğer bir kesime göre ise ABD'nin iş başına geçen yeni yönetimi ile İran arasında önceden bir anlaşma yapılmıştı.

Bugün de İran'ın perde arkasında Biden ekibi ile görüşmeler yaptığı ve ABD'nin nükleer anlaşmaya geri dönmesi için Trump'a vermeye yanaşmadığı tavizleri Demokrat Partili başkana vereceği iddiaları dile getiriliyor.

İranlı uzmanlar, ABD-İran ilişkilerinin geleceği ve Tahran'ın yeni başkandan beklentilerini AA muhabirine değerlendirdi.

"İran, perde arkasından ABD'ye mesajlar gönderdi"

İranlı İç Siyaset Uzmanı ve Ekonomist Nevid Cemşidi, Biden'ın göreve başlamasıyla İran'a uygulanan yaptırımların beklendiği gibi kısa sürede kalkmayacağını belirterek, "Trump'ın uyguladığı yaptırımların çok ağır süreçleri var ve bunlar kolay kolay kaldırılmayacak. İran kendini Biden ile müzakerelere hazırlıyor." dedi.

Cemşidi, "Tahran, Biden ile yapacağı müzakerelerin kendisi için daha az zararlı olacağını düşünüyor. Çünkü Trump, yaptırım uyguladı, Kasım Süleymani'yi öldürdü ve buna benzer birçok zarar verdi." diye konuştu.

İran'ın Biden ile 5+1 çerçevesindeki anlaşmaya ve müzakerelere dönmek istediğini savunan Cemşidi, "Trump ve ekibi daha direkt ve kameralar karşısında müzakereler istiyordu. İran, Biden ile itibarını koruyarak müzakere yapabileceğini düşünüyor. İran, yaptırımların kalkması için Biden ile müzakere yapmayı arzuluyor ve bunun için yeni hükümete bazı tavizler de verecektir." görüşlerini paylaştı.

Tahran'ın müzakere masasına oturmak için Lübnan, Filistin, Yemen, Irak ve Suriye'deki varlığını da eskiye nazaran azalttığını dile getiren Cemşidi, şunları kaydetti:

"İran, perde arkasından ABD'ye mesajlar gönderdi ve hala da göndermeye devam ediyor. İran'da da önümüzdeki yıl seçimler yapılacak ve yeni hükümet iş başına geçecek. O yüzden müzakere süreci biraz zaman alacak."

"Biden'ın seçilmesi ABD ve İran ilişkileri için ümit vericidir"

İran'ın deneyimli diplomatlarından eski Büyükelçi Afşar Süleymani de Trump'ın yaptırımlarla Tahran'a çok zarar verdiğini ancak Biden'ın da nükleer anlaşmaya dönmemesi ve ambargoları kaldırmaması ihtimalinin olduğunu söyledi.

İranlı yetkililerin müzakereler için nükleer anlaşmaya dönülmesini ve yaptırımların kalkmasını şart koştuğunu hatırlatan Süleymani, şöyle devam etti:

"Biden, yaptırımları bazı şartlar öne sürerek kaldırabilir. İlişkilerin tekrar başlaması için ilk adımın Washington'dan atılması gerekiyor. İlk adımın Biden tarafından atılacağını düşünüyorum. Biden'ın seçilmesi ABD ve İran ilişkileri için ümit vericidir."

Biden'dan nükleer anlaşmaya dönmesi ve yaptırımları kaldırmasının beklendiğini vurgulayan Süleymani, "Tahran, meseleyi 5+1 çerçevesinde görüşmek istiyor ancak ilişkiler iyi giderse ikili müzakereler de yapabilir. Çünkü daha önce de İran ile ABD dışişleri bakanları ikili görüşmeler yapmıştı." değerlendirmesinde bulundu.

Yeni ABD Başkanı Biden'ın Barack Obama'nın yardımcısı olduğunu bu nedenle nükleer anlaşmayı devam ettirmesinin umulduğunu ifade eden deneyimli diplomat, sözlerini şöyle sürdürdü:

"İran hükümeti ve diğer kesimler Biden ile Trump arasında fark yok diyor fakat nasıl karar alacakları önemlidir. İran başka meseleleri nükleer anlaşmayla karıştırmamak gerektiğini söylüyor. Tahran'a göre nükleer anlaşmanın devam etmesi halinde diğer meseleler de 5+1 ya da ikili görüşmeler çerçevesinde müzakere edilebilir. Bunlar sonraki konulardır. İran da Biden'ın atacağı adımlara karşılık verecektir."

"Biden, nükleer anlaşmaya dönmek için bazı şartlar öne sürüyor"

Siyasi uzman, gazeteci-yazar Peyman Yezdani ise ABD siyasi yapısının "Trumpizm" olgusunu kasıtlı olarak ortaya çıkardığını savunarak, "Biden, Avrupalı müttefiklere karşı bile Trumpizm olgusundan istifade edecektir ve onlardan daha fazla taviz koparmak için tehdit yoluna başvuracaktır. Bunun için de Trump'ın 4 sene sonra gelebileceği ve her şeyi altüst edebileceğiyle ilgili kartı kullanacaktır." görüşünü savundu.

Biden'ın başkan olmasıyla ABD'nin Orta Doğu ve İran'a ilişkin siyasetinde önemli bir değişiklik olmayacağını söyleyen Yezdani, şunları kaydetti:

"Biden, nükleer anlaşmaya dönmek için bazı şartlar öne sürüyor. Biden, İran'ın füze programı ve güvenlik meselesini de müzakereye dahil etmek istiyor. Biden'ın şartları var. İran kendi politikalarını Beyaz Saray'a gelecek kişiye bağlamayacaktır.

İran'ın Biden'dan beklentisi nükleer anlaşma çerçevesindeki taahhütlere dönmesidir. Biden, daha büyük hedeflere ulaşmak için sembolik değere sahip ve ciddi etkisi olmayan birkaç küçük yaptırımı kaldırabilir. İran'ın füze programını müzakere masasına getirmek için bunları yapabilir."