ABUJA - GÖKHAN KAVAK/ADAM ABU BASHAL

Nijerya'da milyonlarca çocuk gerek ekonomik gerekçelerle gerekse ailelerin Batılı eğitimi kabul etmemesi nedeniyle ailelerinden uzakta tamamen ücretsiz Almajiri okullarında bir yandan hafızlık eğitimi alırken, bir yandan da hayat mücadelesi veriyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Arapça "muhacir" kelimesinden Hausa diline "Almajiri" olarak geçen kavram, hafız olmak için evlerinden uzak diyarlara giden çocuklar için kullanılıyor.

Nijerya'nın kuzeyinde kurulan Kanem - Bornu İmparatorluğu ve Sokoto Halifeliği döneminde yaygınlaşmaya başlayan Almajirilik sistemiyle 11. yüzyıldan beri hafız yetiştiriliyor. Ancak, Almajiriler, yüzyıllar boyunca zekat ve vakıf sistemiyle emir, tüccar, alim ve bölge halkı tarafından desteklenip korunsa da son yıllardaki ihmaller ve ilgisizlik nedeniyle yardıma muhtaç hale geldi.

Fakirlerin Refahı İçin Ulusal Konsey (NCWD) verilerine göre, Nijerya'da 4 ile 15 yaş arasında 7 milyondan fazla Almajiri bulunuyor.

Almajirilik sistemi Nijerya'nın yanı sıra Nijer, Gambiya, Senegal, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Gana gibi ülkelerde de bulunuyor.

Nijerya'nın kuzeyinde yaygın olarak görülen bu okullar için "malam", yani, dini öğretmen köyleri ziyaret ederek çocukları topluyor ve şehirdeki Almajiri okuluna götürüyor. 

Doğum oranının yüksek, ekonomik şartların yetersiz olduğu ülkenin kuzeyinde birçok aile gerek ekonomik gerekçelerle gerekse de Batılı eğitimi kabul etmedikleri için çocuklarını tamamen ücretsiz olan bu okullara gönderiyor. 

"Almajiriler yardıma muhtaç hale geldi"

Yaklaşık 13 milyon çocuğun okula gidemediği ülkede Almajiri çocuklar için 10 yıldır çalışma yürüten Daha Az İmtiyazlı Kişiler ve Almajiriler İçin Toplu Okuryazarlık Girişimi kurucusu Ayşe Atiku Bagudu, AA muhabirine, Almajirilerin durumuna ilişkin değerlendirmede bulundu.

Ailelerden uzak bölgelerde eğitim almanın daha verimli ve sevabının daha çok olacağına inanıldığını dile getiren Bagudu, "Eskiden Almajiriler ailelerinin yanında tarım arazilerinde çalışıyor ve böylece ailelerinden destek alabiliyorlardı ama günümüzde tarımın zayıflaması nedeniyle ailelerinden uzak ve yardıma muhtaç hale geldiler." şeklinde konuştu.

Bagudu, "Bu çocuklar bizim geleceğimiz, eğer bu çocuklara sahip çıkmazsak yarın bu ülkeyi yönetecek kimsemiz kalmaz. Maalesef bugün ülkedeki silahlı kişiler, fidyeciler, terör örgütüne katılan insanların bir kısmı Almajiri çocuklardır." ifadelerini kullandı.

Almajirilerin yardıma muhtaç olmalarının en önemli nedeninin aileler olduğunu dile getiren Bagudu, anne babaların çocuklarını hocalara bıraktıktan sonra onlarla ilgilenmediğini ifade etti.

"Bu çocuklar bizim geleceğimiz"

Uzmanlar ise Almajirilerin Nijerya'da sorunun kaynağı olmaktan ziyade kurbanı olduğunun altını çiziyor.

14 yaşındaki Ya'u Adamu milyonlarca çocuk gibi başka bir eyaletten eğitim için Almajiri okuluna geldi.

Adamu, "Ailem 3 yıldır ziyaretime hiç gelmedi, ben de memleketime hiç gidemedim. Ailemin yaşadığı yerde Kur'an-ı Kerim öğrenecek yerimiz var ama ailem uzağa gidince daha çabuk öğreneceğimi düşündüğü için beni buraya gönderdi." şeklinde konuştu.

Ailelerin çocuklarıyla çok fazla ilgilenmediğini ifade eden Adamu, "Ailemiz bizi buraya bıraktıktan sonra ne para gönderir ne de yiyecek. Biz de hayatta kalabilmek için insanlardan yardım isteriz." ifadelerini kullandı.

"Bu sistemi dedelerimizden öğrendik"

Almajiri öğretmenlerinden malam Abubakar Sadik, "Bu sistemi dedelerimizden öğrendik. Eskiden çocuklar hem Kuran-ı Kerim öğrenir hem de yiyecek bulmak için tarlalarda çalışırdı ama şimdi durum değişti." açıklamasını yaptı.

Malam Sadik, "Hadis, siyer gibi derslerin verildiği medreselerden farklı olan Almajiri sisteminde sadece hafızlık eğitimi veriliyor ve çocuklar ailelerinden uzak yerlerdeki okullara gidiyor." dedi.

Çözüm odaklı ve ortaklaşa hareket edilmeli

Yaklaşık 200 milyonluk Nijerya'da Almajiriler için federal ve eyalet yönetimleri ile sivil toplum kuruluşları çeşitli çalışmalar yürütüyor. Almaijiri Vakfı ve Fakirlerin Refahı İçin Ulusal Konsey bu kurumların arasında yer alıyor.

Eski devlet başkanları Umaru Musa 'Yar'Adua ve Goodluck Jonathan, "Almajiri Model Okulu İnisiyatifi" ile tam teşekküllü 400 Almajiri okulun kurulmasını amaçlasalar da soruna çözüm olmadı.

Mevcut Devlet başkanı Muhammed Buhari ise konuya ilişkin, eyalet yönetimlerine kaynak sağlandığını ancak bunun doğru bir şekilde kullanılmadığına dikkati çekti.

Uzmanlar, Almajiri sisteminin düzeltilebilmesi için aileler, siyasiler, öğretmenler ve toplumun ileri gelenlerinin ortaklaşa hareket etmesi gerektiğini vurguluyor.

Almajirilik sisteminin eski başarısını yakalayabilmesi için ailelerin çocukları ile ilgilenmesinin yeterli olmayacağını belirten uzmanlar, ekonomik olarak desteklenmeleri ve kontrol edilmeleri gerektiğini kaydediyor.