Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in ev sahipliğinde gerçekleştirilen zirveye, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman katıldı.

Cumhurbaşkanlığı Sarayı Akorda'da gerçekleştirilen zirvede, önce Orta Asya’nın 5 ülkesinin liderleri arasında dar kapsamlı toplantı yapıldı, ardından liderler, onur konuğu Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in de yer aldığı genişletilmiş toplantıda bir araya geldi.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, yaptığı konuşmada, Orta Asya liderleri arasındaki bu istişare toplantılarının bölgesel işbirliğinin artmasına hizmet ettiğine işaret ederek, "Ortak çabalar sayesinde uzun vadeli temel sorunlar çözülüyor. Bölgesel istikrar ve güvenliğin sağlanmasına yönelik kapsamlı tedbirler alınıyor. Sınır, su temini ve göç sorunları sistematik olarak çözülüyor ve karşılıklı ticaretin önündeki pek çok engel ortadan kaldırılıyor." diye konuştu.

Tokayev, şu anda uluslararası ilişkiler sisteminin temellerinin tehlikeli bir şekilde erozyona uğradığına tanık olduklarını belirterek, "Bölgemizde barış ve istikrarın korunması asıl görevimiz olmaya devam edecektir." dedi.

Orta Asya’nın transit ve ulaşım potansiyelinin daha da geliştirilmesinin büyük önem taşıdığına dikkati çeken Tokayev, bölge ülkelerinin bir şekilde dahil olduğu Trans Hazar Uluslararası Taşımacılık Koridoru, Kuzey-Güney Koridoru ile Kuşak ve Yol Girişimi gibi projelerin özellikle altını çizdi.

Tokayev, Kazakistan’ın eğitim, kültür ve insan sermayesinin geliştirilmesi alanlarında 5 taraflı işbirliğinin sürekli geliştirilmesini savunduğunu dile getirerek, "Kazakistan’da bölge ülkelerinden yaklaşık 9 bin öğrenci eğitim görüyor. Orta Asya’dan gelen gençlerin ülkemizde yükseköğrenim görme isteklerini son derece takdir ediyoruz." ifadesini kullandı.

Enformasyon alanında da etkileşimi yoğunlaştırma ihtiyacına değinen Tokayev, ortak medya ürünleri yaratma çalışmalarının başlatılmasını önerdi.

Tokayev, diğer önemli konu başlığının da çevre alanındaki işbirliği ve iklim değişikliği ile mücadele olduğunu dile getirerek, şunları kaydetti:

"Bu alanda benzer zorluklarla karşı karşıyayız; dolayısıyla iklim gündemine ilişkin etkileşimi genişletmek, koordinasyonu artırmak özellikle önemli. Bu vesileyle Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’e bu sonbaharda COP29 küresel iklim konferansının düzenlenmesinde başarılar diliyorum."

Orta Asya Devlet Başkanları 6. İstişare Toplantısı sonrası Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan liderleri bölgesel işbirliğinin geliştirilmesini amaçlayan “Orta Asya-2040 Konsepti” belgesini imzaladı.

Bunun yanı sıra 2025-2027 dönemini kapsayan bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine yönelik yol haritası ile Orta Asya devletleri arasında endüstriyel işbirliğinin geliştirilmesine yönelik eylem planı onaylandı.

Liderlerin kararıyla Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ise "Orta Asya Devlet Başkanları Onur Nişanı"na layık görüldü.

Aliyev: Savunma ve güvenlik işbirliği güçlendirilmeli

Aliyev, Kazakistan'ın başkenti Astana'da, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve Tacikistan liderlerinin katılımıyla düzenlenen "Orta Asya Devlet Başkanları 6. İstişare Toplantısı"na katılarak konuşma yaptı.

Toplantıya onur konuğu olarak davet edildiği için Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'e teşekkür eden Aliyev, Azerbaycan'ın bu toplantıya davet edilmesinin katılımcı ülkeler arasında mevcut olan dostluk ve kardeşlik ilişkileri ile gelişen işbirliğinin göstergesi olduğunu belirtti.

Aliyev, Azerbaycan ve Orta Asya ülkelerinin stratejik önemi giderek artan tek bir tarihi ve kültürel coğrafi bölge olduğunu, bu ülkelerin halklarının yüzyıllarca geçmişe sahip tarih, kültür, din ve ortak değerlerle birleştiğini vurguladı.

Ermenistan'ın işgalinden kurtarılan Karabağ'ın yeniden kurulmasında Orta Asya ülkelerinin desteğinin kardeşlik ilişkilerinin göstergesi olduğunu belirten Aliyev, bölgede eğitim kurumları inşa eden Özbekistan, Kazakistan ve Kırgızistan'a teşekkür etti.

Aliyev, şunları söyledi:

"Dünyada artan tehditler ve zorluklar, ülkelerimiz arasındaki savunma ve güvenlik işbirliğinin daha da güçlendirilmesini gerektirmektedir. Bu hususta, geçen ay Kazakistan'da gerçekleştirilen ve Azerbaycan'ın da yer aldığı 'Birleştik-2024' tatbikatını özellikle vurgulamak istiyorum. Ayrıca Orta Asya ülkelerinden gelen öğrencilerin Azerbaycan'ın askeri eğitim kurumlarında eğitim görmesi bu alandaki ilişkilerin geliştiğinin bir göstergesidir."

Orta Koridor'un önemi artıyor

Orta Asya ülkeleriyle yenilenebilir enerji alanında yakın işbirliği kurmak istediklerini, ulaştırma ve transit alanlarında da işbirliği içerisinde bulunduklarını hatırlatan Aliyev, "Bakü-Tiflis-Kars demiryolunun taşıma kapasitesinin 1 milyon tondan 5 milyon tona çıkarılması, Alat Uluslararası Ticaret Limanı'nın yıllık kapasitesinin 15 milyon tondan 25 milyon tona çıkarılması, Hazar Denizi'ndeki Azerbaycan'ın ticari filosu için yeni gemilerin sipariş edilmesi ve Orta Asya ülkelerinde altyapı projelerinin hayata geçirilmesi Orta Koridorun pratik önemini artırıyor." diye konuştu.

Aliyev, ülkesinin 11-22 Kasım'da Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 29. Taraflar Konferansı'na (COP 29) ev sahibi yapacağını hatırlatarak, bu kapsamda iklim değişikliğiyle ilgili sorunların çözümü için Orta Asya ülkeleriyle ortak girişimleri desteklemeye hazır olduklarını ifade etti.