Katoliklerin ruhani lideri ve Vatikan Devlet Başkanı Papa Franciscus’un Türkiye ile ilişkileri; sakin diyalog mesajları eşliğinde resmi bir ziyaretle başlarken, 1915 olaylarına dair Ermeni iddialarına destek vermesiyle gerildi ve Filistin-İsrail meselesindeki örtüşen tutumlar sayesinde yumuşadı.

AA muhabiri, bu sabah 88 yaşında hayatını kaybeden Papa Franciscus'un Türkiye ile ilişkilerini derledi.

• Papa Franciscus hayatını kaybetti

Katolik Kilisesi’nin 266'ncı Papası olarak Mart 2013'te seçilen Papa Franciscus, Türkiye ile ilişkilerine resmi bir ziyaretle hızlı bir giriş yaptı. Papa Franciscus, üç selefinin de yaptığı gibi görevindeki ilk yıllarında Türkiye'yi ziyaret etti.

Papa Franciscus'un, 28-30 Kasım 2014'te Ankara ve İstanbul’a gerçekleştirdiği seyahat, Türkiye'nin jeostratejik ve jeopolitik konumuyla bölgesinde oynadığı rol dolayısıyla Orta Doğu'ya mesaj verme ve de Katolik Kilisesi'nin 1054'teki karşılıklı aforozdan sonra "düşman kardeş" olarak gördüğü Ortodoks Kilisesi'nin önemli bir unsuru olan Fener Rum Patrikhanesi ile yakınlaşma amacı taşıyordu.

Papa Franciscus, 28 Kasım 2014'te ilk olarak Ankara'ya gitmiş burada Anıtkabir'i ziyaret ettikten sonra Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü, ardından dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu ve dönemin Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Görmez ile bir araya geldi.

Ankara'nın ardından İstanbul'a geçen Papa, burada o dönem müze olan Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi ile Sultanahmet Camisi'ni ziyaret etti. Papa ayrıca Sultanahmet Camisi’nde dönemin İstanbul Müftüsü Rahmi Yaran ile dua etti.

Papa, İstanbul'daki temasları boyunca Saint Esprit Katedrali'nde bir ayin yönettikten sonra, Aya Yorgi Patrikhane Kilisesi'ne giderek burada Fener Rum Patriği Bartholomeos ile özel bir görüşme yaptı. Papa Franciscus, Türkiye gezisinin son günü olan 30 Kasım'da Patrik Bartholomeos ile Ortodoks Kilisesi'ni kurduğuna inanılan Hazreti İsa'nın 12 havarisinden biri olan Aziz Andreas'ı anma yortusuna katıldı.

Bu arada, Papa Franciscus, Türkiye'ye yaptığı bu ziyaretle 2014 yılında açılan Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde resmi törenle karşılanıp burada ağırlanan ilk konuk lider oldu.

Türkiye'ye gelen 4. Papa olan Papa Franciscus, ziyaretinin ardından Vatikan'daki ilk konuşmasında, Türkiye için dua etti.

1915 olaylarına ilişkin konuşması diplomatik krize yol açtı

Ermeni diasporasının son derece güçlü olduğu Arjantin'den gelmesi sebebiyle 1915 olaylarına Ermeni iddiaları üzerinden baktığı bilinen Papa Franciscus, olayların 100. yıl dönümü münasebetiyle Vatikan'ın Aziz Petrus Bazilikası'nda özel bir ayin düzenledi.

12 Nisan 2015'te ayinde, 1915 olaylarını "20. yüzyılın ilk soykırımı" olarak nitelemesi, Türkiye'nin sert tepkisine neden oldu.

Vatikan, ayinden sonra Papa Franciscus, aslında Papa 2. Ioannes Paulus'un 2001 yılında imzaladığı bir deklarasyondaki ifadeleri telaffuz ettiğini belirtse de Türkiye, diplomatik tepkisini göstermek için aynı gün dönemin Vatikan Büyükelçisi Mehmet Paçacı'yı istişareler için Ankara’ya çağırdı ve ilişkileri maslahatgüzar seviyesine indirdi.

Bu krizden 10 ay sonra Türkiye-Vatikan ilişkilerinde bir yumuşama sinyali oldu.

İki ülke tarihini ilgilendiren bir kitabın tanıtımı vesilesiyle 3 Şubat 2016'da Vatikan'dan yapılan yazılı açıklamada, Papa'nın daha önce "soykırım" olarak nitelediği 1915 olayları için "trajik 1915 olayları" ifadesi kullanıldı, 1977 yılında Ermeni terör örgütü JCAG'ın Türkiye'nin Vatikan Büyükelçisi Taha Carım'ı öldürmesi de kınandı.

Türkiye, Vatikan'ın bu açıklamasını olumlu karşıladı ve Vatikan Büyükelçisi Paçacı, 4 Şubat 2016'da görev yerine geri döndü.

Bu hadisenin dışında Papa Franciscus'un, Haziran 2013'te Vatikan'da bir Ermeni heyetini kabulü sırasında ve ayrıca Haziran 2016'da Ermenistan ziyaretinde Ermeni iddialarına destek veren açıklamalarda bulunması yine Türkiye'nin tepkilerine yol açtı.

Kudüs konusu, Türkiye ve Vatikan ilişkilerini yakınlaştırdı

ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk görev döneminde, 6 Aralık 2017'de Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıma ve ABD Büyükelçiliğini Tel Aviv'den Kudüs'e taşıma yönündeki kararı, Türkiye ile Vatikan arasında liderler düzeyinde temasların sıklaşmasına yol açtı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Papa Franciscus, Aralık 2017'de yaptıkları iki telefon görüşmesiyle ABD'nin bu planını değerlendirdi ve endişelerini belirtti.

Kudüs meselesinin derinleşmesi sebebiyle Cumhurbaşkanı Erdoğan, konuyu Papa ile yüz yüze görüşmek için 4-5 Şubat 2018'de Vatikan'a resmi bir ziyaret gerçekleştirdi.

Görüşmenin ardından Cumhurbaşkanlığı kaynaklarından edinilen bilgide iki liderin, Kudüs, göçmenler, başta Suriye olmak üzere Orta Doğu'daki gelişmeler, terör, farklı dinlerin mensupları arasındaki ilişkileri görüştükleri belirtildi.

Erdoğan ve Papa'nın, Müslümanlar, Hristiyanlar ve Yahudiler tarafından kutsal addedilen Kudüs'ün BM kararları ve uluslararası hukuk tarafından belirlenmiş statüsünün muhafaza edilmesi gerektiğini vurguladıkları aktarıldı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Papa Franciscus, Mayıs 2018'te Kudüs konusunda bir telefon görüşmesi daha yaptı.

Papa, Erdoğan'ın Ukrayna Savaşı'na çözüm bulma çabalarını takdirle karşıladı

Erdoğan, 2021 yılında kalın bağırsak ameliyatı geçiren Papa'ya "geçmiş olsun" mektubu yolladı.

2022 yılında Türkiye'nin o dönemki Vatikan Büyükelçisi olan Lütfullah Göktaş, Papa Franciscus ile yaptığı özel görüşmeye ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, şu ifadeleri kullandı:

"Papa Franciscus, Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın Ukrayna ve Rusya'yı uzlaştırma çabalarını takdirle karşılıyor. Çözümün yolu savaştan değil, diplomasi ve müzakerelerden geçiyor. Ateşkesin sağlanması, masaya oturulması ancak bu sayede mümkün olabilir."

İki liderin son yıllarda temasları artmıştı

Kudüs konusunda ortak tutumda birleşen Papa Franciscus ile Cumhurbaşkanı Erdoğan, İsrail'in Gazze'ye Ekim 2023'te başlattığı saldırıların ardından, aynı ay ve Nisan 2024'te bu konuyu ele alan 2 telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Papa Franciscus'un yüz yüze son görüşmesi ise İtalya'nın ev sahipliğinde Puglia Bölgesi'nde 14 Haziran 2024'te G7 Liderler Zirvesi çerçevesinde yapılan "Afrika ve Akdeniz, Yapay Zeka ve Enerji konulu G7 Yüksek Düzeyli Oturumu"nda gerçekleşti.

İki lider, burada ayaküstü görüşmenin yanı sıra aile fotoğrafı çekiminde de bir süre sohbet etti.

İki liderin, son teması ise 1 Ağustos 2024'te, Paris 2024 Yaz Olimpiyat Oyunları'nın açılış töreninde "LGBT" temalı bir sekans üzerinden dini ve ahlaki değerlerle alay edilmesine karşı birlikte ses yükseltilmesine yönelik oldu.

Bu arada, Papa Franciscus, 2024'te yaptığı bir açıklamada, Birinci İznik Konsili'nin 1700. yıl dönümü olması sebebiyle 2025'te buraya bir ziyaret yapmayı arzuladığını belirtmişti.