Ordu yönetiminde bulunan, bir yılı aşkın süredir siyasi krizin yaşandığı Sudan'da asker ile siviller arasında yeni geçiş dönemini başlatacak, sivil hükümet ve demokratik seçimlerin yolunu açacak "çerçeve anlaşma", uluslararası ve bölgesel katılımla başkent Hartum’da imzalandı.

Hartum’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'ndaki törene, Egemenlik Konseyi Başkanı ve Ordu Komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan ve Yardımcısı Muhammed Hamdan Dagalu ile bazı siyasi ve dini gruplar, partiler, sendika ve meslek odaları ile bazı silahlı hareketlerin temsilcileri katıldı.

Törende Birleşmiş Milletler (BM), Afrika Birliği (AfB) ve Doğu Afrika'daki Hükümetler Arası Kalkınma Otoritesinden (IGAD) oluşan üçlü mekanizma, ABD, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İngiltere'den oluşan dörtlü mekanizma ile Avrupa Birliği temsilcileri hazır bulundu.

Anlaşmanın öne çıkan maddeleri

Yeni geçiş döneminde ordunun katılımı olmadan tam bir sivil otoritenin kurulması, savunmada reform yapılması, nizami birliklerin birleştirilmesi ve milis güçlerin orduya entegrasyonuyla tek ve ulusal bir ordu kurulması, çerçeve anlaşmanın maddeleri arasında öne çıkıyor.

Anlaşmaya imza atan siyasi partilerce bir sivil başbakan belirlenmesinin ardından 2 yıllık yeni geçiş dönemi başlayacak.

Geçiş dönemi adaleti, güvenlik ve askeri konulardaki reformlar, Cuba Barış Anlaşması ve barış sürecinin tamamlanması, eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir rejiminin tamamen tasfiyesi, çerçeve anlaşmanın başlıca konuları arasında yer alıyor.

Çerçeve anlaşmaya imza atan taraflar, 4 ana konuda daha fazla görüşme ve istişarenin ardından daha geniş bir katılımla nihai anlaşmayı imzalama konusunda uzlaştı.

Anlaşma, ordunun savunma sanayisi dışında yatırım ve ticari faaliyetlerde bulunmamasını şart koşuyor.

Tarafların çerçeve anlaşmayı birkaç hafta içinde nihai anlaşmaya ve geçici anayasal düzenlemelere dönüştürmesi bekleniyor.

Anlaşmaya tepkiler

Ülke genelinde on binlerce kişi, siyasi çerçeve anlaşmayı protesto için sokaklara çıktı.

Anlaşmayı reddeden gruplar, asker iktidardan çekilene ve demokratik sivil yönetime geçilene kadar gösterilerin süreceğini açıkladı.

Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na doğru yürüyen göstericiler, anlaşmayı reddeden ve kınayan sloganlar attı, anlaşmayı tanımadıklarını söyledi.

Yeni anlaşmanın tüm detaylarının kamuoyuyla paylaşılmasının ardından anlaşmaya taraf olan ordu ile siyasi gruplar, sendikalar ve silahlı hareketlerin temsilcileri, siyasi çerçeve anlaşmasını imzaladı.

Anlaşma, yeni geçiş hükümetinin, ülkeyi özgür ve adil seçimlere götürecek sivil bir otoritenin kurulmasının temelini oluşturuyor.

2019’dan bu yana istikrarsızlık sürüyor

Sudan’da hayat pahalılığı kaynaklı kitlesel halk protestoları sonucu başlayan Aralık Devrimi (2018) ve ordunun müdahalesi sonucu 11 Nisan 2019’da 30 yıllık Ömer el-Beşir iktidarı sona ermiş, sonrasında kurulan asker-sivil ortak geçici hükümetleri ise derin anlaşmazlıklar nedeniyle kalıcı olmamıştı.

Sudan ordusu, güvenlik ve beka tehdidi gerekçesiyle 25 Ekim 2021'de sivil yönetime el koymuş, olağanüstü hal ilan ederek başbakan dahil onlarca siyasiyi gözaltına almıştı.

Parlamentodan, faal hükümetten ve başbakandan yoksun ülkede Sudan Avukatları Sendikası, 10 Eylül'de "2022 geçiş anayasası taslağı”nı yayımlamış, BM, AfB ve IGAD'dan oluşan üçlü mekanizma ile ABD, İngiltere, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan dörtlü mekanizma, asker ile siviller arasındaki çözümde bu taslağı esas almıştı.

Üçlü mekanizma, 10 Kasım'da Sudan'daki krizi çözmek için ordu ile siviller arasında "temel mutabakata" varıldığını duyurmuştu.

Ordu ile sivil gruplar arasında bölgesel ve uluslararası tarafların himayesinde yapılan uzun görüşmeler sonucu iki taraf, siyasi çerçeve anlaşma imzalanması konusunda mutabık kalmıştı.