BATMAN - ÖZGÜR AYAYDIN/SELMAN TÜR

80 yıl önce 10 haneli köy olan Batman'ın kaderi bölgede petrol bulunmasıyla değişti. Günümüzde Türkiye'deki ham petrol üretiminin yüzde 75'ini gerçekleştiren kent, teşvik imkanları ve girişimcilere sunduğu büyük fırsatlarla sanayisini de hızla büyütüyor. Organize sanayi bölgesinde (OSB) fabrika kurmak için 170 girişimci sırada bekliyor.

Türkiye'de 1935 yılında yürürlüğe giren 2804 sayılı Kanun ile Maden Tetkik ve Arama Enstitüsünün (MTA) kurulmasıyla Raman Dağı'nda jeolojik çalışmalara başlandı. 1940 yılından itibaren kazılan 7 kuyuda ekonomik değere sahip petrole rastlanmadı.

1945 yılında Raman'ın Yakıtlı Köyü yakınlarında Avusturya'dan alınan "Trauzel Kulesi" ile ilk defa farklı bir teknoloji kullanılarak sondaj çalışması gerçekleştirildi. Bu aramayla 17 Ocak 1946'da 1361 metrede petrol bulundu. Raman-8 ismi verilen kuyudan 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün katıldığı törenle 8 Mart 1948'de petrol çıkarılmaya başlandı.

Zaman içinde açılan kuyu sayısındaki artışla 1953 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Batman Bölge Müdürlüğü, 1955 yılında Türkiye'nin ilk petrol rafinerisi olan Tüpraş Batman Rafinerisi kuruldu. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) kurulmasıyla bu kuruluşlarda çok sayıda kişi istihdama kavuştu.

Petrolün çıkarılmasıyla Batman'ın adeta kaderi değişti. 1937 yılında köy iken bucak, 1957'de ilçe olan Batman, 16 Mayıs 1990'da il haline getirildi. Petrol bulunduğu dönemde 4 bin civarında olan Batman'ın nüfusu 2017 itibarıyla 585 bini aştı.

TPAO verilerine göre, geçen yıl Türkiye'de üretilen ham petrolün yüzde 75'i Batman'daki kuyulardan sağlandı. Şehirde günde yaklaşık 27 bin varil petrol çıkarılıyor.

OSB'de 3 bin 500 kişi çalışıyor

Bin 640 dönüm üzerine kurulan Batman OSB'de 2002 yılında sadece bir un fabrikası bulunurken aradan geçen zamanda altyapının tamamlanması ve devletin sunduğu yatırım teşvikleri sayesinde fabrika sayısı hızla arttı. 73 tesisin üretimde olduğu, 10'unun inşaatının sürdüğü ve yaklaşık 3 bin 500 kişinin istihdam edildiği OSB'de 170 girişimcinin arsa talebinin karşılanması için 2 bin dönüm alanda kamulaştırma yapıldı.

2002 yılında 599 bin dolar olan ihracatını geçen yıl 37 milyon 262 bin 348 dolara yükselten Batman'da arsa tahsislerinin ardından kurulacak fabrikalarla 2023 yılında 10 bin kişinin istihdam edilmesi hedefleniyor.

Son yıllarda kurulan 150'yi aşkın tekstil atölyesinde 20 bin kişi çalışıyor.

2007'de üniversiteye kavuştu

2007 yılında kurulan Batman Üniversitesi, bünyesindeki 7 fakülte, 4 yüksekokul, 5 meslek yüksekokulu ve 3 enstitüsü, 9 araştırma ve uygulama merkeziyle 15 bin öğrenciye eğitim olanağı sunuyor. Üniversitenin bin civarında kadrolu akademik ve idari personeli bulunuyor.

138 bin dekar alan sulamaya açıldı

Yapımı tamamlanan Batman Barajı, bugüne kadar ürettiği 4,9 milyar kilovat saat enerjiyle milli ekonomiye 1,9 milyar lira katkı sağladı. Son 15 yılda Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün (DSİ) inşa ettiği sulama tesisleriyle 138 bin 360 dekar arazi sulamaya açılırken, bu sayede 18 bin kişiye iş imkanı sağlandı, yıllık 43 milyon lira zirai gelir artışı gerçekleşti. Proje hazırlığı süren Garzan Projesi Sulaması Batman Ünitesi ile 153 bin 490 dekar arazi daha suya kavuşturulacak.

Yeşil mercimek üretiminde Türkiye'de ilk sıralarda yer alan Batman'da Sason çileği coğrafi tescil aldı. Öte yandan mezrone üzümü, karpuz çekirdeği ve Cefan kavunu üretimiyle de kent bölgede ilk sırada yer alıyor.

Fıstıkçılık gelişiyor

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile Dicle Kalkınma Ajansının yüzde 75 hibe desteğiyle üreticiye dağıttığı 1,5 milyon fıstık fidanı sayesinde Batman'da söz konusu ürünün yetiştirildiği alan 60 bin dekara ulaştı.

Hasankeyf taşındı

Ilısu Barajı'nın tamamlanmasıyla su altında kalacak Hasankeyf'teki tarihi eserler, yeni yerleşim birimine taşınarak ilçenin tarihi ve kültürel dokusu korundu. Ilısu Barajı HES Projesi kültürel varlıkları koruma ve kurtarma çalışmaları kapsamında, geçen yıl Türkiye'de ilk defa uygulanan projeyle baraj gölü alanından çıkarılıp 2 kilometre taşınarak Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı'na getirilen Zeynel Bey Türbesi'nin ardından, kültürel miras ve kamu kurumlarının taşınması çalışmaları sürüyor.

Başta Hasankeyf Kaymakamlığı ve belediye olmak üzere ilçedeki çok sayıda kamu kurum ve kuruluşu yeni yerleşim yerinde faaliyetine başladı.

Antik liman kurulacak

Barajda su tutulmaya başlanmasının ardından ilçeye gelecek yerli ve yabancı turistlerin Hasankeyf Kalesi'ni gezebilmeleri amacıyla "antik liman" inşası için fizibilite çalışması yapıldı. DSİ Genel Müdürlüğünce hazırlanan Antik Liman Projesi'nin uygulanmasına bu yıl başlanacak.

Antik limanın tamamlanmasıyla ilçeye gelecek yerli ve yabancı turistler, yeni Hasankeyf'ten teknelerle limana ulaşarak, açık hava müzesi olan Hasankeyf Kalesi'ni, Küçük Saray'ı gezebilecek, dev kanyonlarda doğa yürüyüşleri yapabilecek, tüplerle baraj gölüne dalabilecek.

Uygulanacak projelerin turizme büyük katkı sunması beklenirken Hasankeyf'in uğranılan değil, konaklanılan ilçe haline gelmesi hedefleniyor.

Modern müze oluşturuluyor

Yeni yerleşim alanı yakınında oluşturulacak Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı'nda Türkiye'nin en modern müzelerinden biri kuruluyor. 6 bin 600 metrekaresi kapalı olmak üzere 60 bin metrekareden oluşacak Hasankeyf Müzesi'nin teşhir alanı ve salonu yapılacak.

Gelecek yıl hizmete açılacak müzede, Hasankeyf başta olmak üzere bölgedeki kurtarma kazılarından çıkarılan eserler sergilenecek.

Dünyanın ilgisini çekti

Ilısu Baraj Gölü alanında bulunan 550 yıllık Zeynel Bey Türbesi, Türkiye'de ilk defa uygulanan projeyle 2 kilometre taşınarak, baraj göl alanından çıkarıldı. Türbe, yeni yeri Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı'na yerleştirildi. Taşıma işlemi dünyanın dikkatini çekerken, yabancı basında da yer aldı.

Kentte 6 yaş üzeri okuryazar olmayanların sayısı 32 bin 913 kişi olarak belirlendi. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı kadınlarda yüzde 11,2, erkeklerde ise yüzde 2,2 olarak kayıtlarda yer alıyor.

Kentin en büyük beklentilerini, üreticinin gelirini artıracak ve tarıma dayalı sanayinin gelişimi sağlayacak Garzan Projesi Sulaması Batman Ünitesi ile 153 bin 490 dekar arazinin daha suya kavuşması ve yatırımcının talebinin karşılanması için ikinci OSB'nin yapılması oluşturuyor.