Irak Meclisinin, Bağdat ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nden (IKBY) her bir varil petrolün çıkarılıp taşınmasının maliyetini 16 dolar olarak belirleyen bütçe yasasındaki değişikliklerini onaylaması sonrası 25 Mart 2023’te duran petrol ihracatının yeniden başlatılacağı gündeme geldi.

Şubat ayında Irak ve IKBY’li yetkililerin petrol ihracatının yeniden başlatılması konusunda anlaştığı ve petrol akışının başlatılmasına yönelik prosedürlerin tamamlandığı duyurulmasına rağmen süreçte ilerleme sağlanamadı.

Iraklı uzmanlar ise başta IKBY'de faaliyet gösteren uluslararası petrol şirketleri ile Irak merkezi yönetimi arasında yaşanan anlaşmazlıklar olmak üzere bir dizi konunun petrol akışının yeniden başlatılması sürecine etkisi olduğunu belirtiyor.

Petrol şirketleri ve Bağdat arasında anlaşmazlıklar bulunuyor

Bağdat merkezli Irak Enerji Merkezi Başkanı Fırat Musevi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, IKBY petrolünün ihracatının yeniden başlamasına yönelik müzakerelerde hala bazı engeller bulunduğunu belirtti.

Musevi, "(IKBY'deki) Uluslararası petrol şirketleri, ihracatın durması nedeniyle oluşan tüm mali alacaklarının Irak hükümeti tarafından ödenmesini talep ediyor. Şirketler, üretim ve ihracata yeniden başlamadan önce Irak hükümetiyle doğrudan yeni bir sözleşme imzalanmasını istiyor." ifadelerini kullandı.

Şirketlerin ilerleyen süreçte üretim ve ihracatta gecikme yaşamadan mali haklarını güvence altına almayı amaçladığını dile getiren Musevi, şöyle devam etti:

"Buna rağmen gerçekçi olmayan ve yasal çerçevenin dışına çıkan talepler, nihai bir çözüme ulaşma sürecini engellemekte, özellikle de önceki anlaşmalarla çelişen yeni karmaşıklıkların ortaya çıkması, süreci daha da zorlaştırmaktadır."

Musevi, Irak hükümetinin, yasa dışı ve usulsüz petrol satışlarını durdurmak ve Irak halkının doğal kaynaklarını korumak amacıyla en kısa sürede üzerinde uzlaşılmış bir çözüme ulaşmayı hedeflediğini kaydetti.

"İhracatın tekrar başlaması Irak bütçesine ve IKBY gelirine ciddi destek sağlayacak"

Erbilli gazeteci Rasan Remzi ise ihracat sürecinde 3 temel sorun bulunduğunu ifade ederek IKBY'nin üretilecek petrolün miktarı ve iç tüketime tahsisi konusunda Bağdat ile anlaşmaya varılmasını talep ettiğini, petrol şirketlerinin ise borçları, sözleşmeleri ve paranın nasıl alınacağı konusunda yazılı bir anlaşma istediğini belirtti.

Remzi, Irak merkezi hükümetinin ise 2025 yılı için belirlenen petrol üretimi ve ihracatı konusuna sadık kalamama endişesi taşıdığı ve geçmiş dönemde IKBY'de faaliyet gösteren şirketlerin borçlarını ödemek istemediği değerlendirmesinde bulundu.

Petrol ihracatı konusunun kasım ayında beklenen Irak seçimlerinden önce netlik kazanması gerektiğine dikkati çeken Remzi, aksi takdirde yeni kabineyi beklemek gerekeceği ve onun da gelecek senenin ortasına kadar sürebileceğini söyledi.

Remzi, petrol ihracatının Irak ve IKBY bütçesine etkisine ilişkin şunları aktardı:

“Irak bütçesinin, yaklaşık yüzde 90'ı petrol gelirinden sağlanıyor. Dolayısıyla IKBY'deki petrol ihracatının tekrar başlaması hem Irak bütçesine hem IKBY gelirine ciddi destek sağlayacak.

2023'te Paris davasıyla askıya alınan petrol ihracatı bugüne kadar Irak ve IKBY'ye yaklaşık 21 milyar dolar zarar verdi. Bu miktar geçtiğimiz dönemde Irak ve IKBY hazinesine girseydi, bugünkü birçok finansal sorun belki yaşanmazdı."

Petrol akışının yeniden başlatılması Erbil ve Bağdat'ın bütçe konusunda anlaşmalarına yardımcı olabilir

Erbil merkezli Iraklı analist Lavk Gafuri de petrol akışının yeniden başlamamasının büyük ölçüde uluslararası petrol şirketlerinin Irak hükümetinin koşullarıyla özellikle de üretim paylarıyla ilgili anlaşmazlıklarından kaynaklandığını savundu.

Bir başka nedenin ise Erbil ve Bağdat arasında Kerkük petrolleri konusunda yaşanan anlaşmazlık olabileceği yorumunda bulunan Gafuri, sürecin iki taraf için kolay bir müzakere olmadığını kaydetti.

Gafuri, petrol ihracatının yeniden başlatılması konusunun bu yılki seçimler öncesi siyasi etkileri olabileceğini belirterek “(Irak Başbakanı Şiya) Sudani böyle bir karar alamaz çünkü seçimde kendisine ters tepebilir, 4 yıl daha başbakan olarak kalmaya çalışıyor. Petrol ihracatının yeniden başlamasının gelecek yıl Irak kabinesini oluşturmak için yapılacak siyasi tartışmaların bir parçası olacağına inanıyorum." ifadelerini kullandı.

Analist Gafuri ayrıca, petrol akışının yeniden başlamasının hem Erbil hem Bağdat'ın 2026 yılı veya sonrası için bütçe taslakları üzerinde daha özgürce ve olumlu şekilde anlaşmalarına yardımcı olacağını vurguladı.