İnternetin, haberin dağıtımındaki rolü hızla artarken Google ve Meta gibi dijital platformların herhangi bir ücret ödemeden bu haberler üzerinden kar elde etmesi tartışmalara yol açıyor.

Dijital telif düzenlemesi için şu ana kadar Avustralya, Avrupa Birliği (AB) ve Kanada somut adım attı.

Avustralya'da "Haber Medyası ve Dijital Platformlar Zorunlu Pazarlık Yasası" 3 Mart 2021'de yürürlüğe girdi. Yasa, haber içeriklerinin teknoloji şirketleri ile medya kuruluşları arasında müzakere edilerek fiyatlandırılmasını hedefliyor.

AB'nin 7 Haziran 2021'de hayata geçirdiği "Dijital Tek Pazarda Telif Hakkı Yönergesi", Google ve Facebook gibi internet platformlarının kullandıkları içerik için üreticilere ödeme yapmasını zorunlu kılıyor.

Kanada'da da "Çevrim İçi Haber Yasası" 19 Aralık'ta uygulanmaya başladı. Yasayla dijital platformların basın yayınlarını kullanması durumunda içeriğin kaynağı olan kuruma gerekli bedeli ödemesi hedefleniyor.

"Dijital telif tartışılmaya devam edecek"

Anadolu Ajansının (AA) hazırladığı "Haberin Telifi Raporu"na verdiği röportajla katkı sağlayan Prof. Dr. Eleonora Rosati, AA muhabirine, dijital platformlarda haberin telifi konusunda dünyadaki çalışmaları değerlendirdi.

Rosati, AB'de "Dijital Tek Pazarda Telif Hakkı Yönergesi" ile basın yayın organlarına kendi içeriklerinin çevrim içi kullanımını kontrol etme hakkı tanındığını belirterek, yönerge kapsamında, dijital platformların, çok kısa metinler gibi istisnai durumlar haricinde kullandığı içerikler için ödeme yapmasının zorunlu olduğunu vurguladı.

Dijital platformların haber üreticilerinin içerikleri üzerinden kazanç sağlamasının etik boyutunu yorumlayan Rosati, bu konuda yasal düzenlemelere gidilen AB ve Avustralya'daki tartışmaların etik meselesi üzerinden çıktığını dile getirdi.

Rosati, AB yönergesinin üye ülkelerin neredeyse tamamında uygulanmaya başladığına dikkati çekerek, internet hizmet sağlayıcıları ile haber üreticileri arasındaki müzakerelerin, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde zor ilerlediğini kaydetti.

AB, Kanada ve Avustralya'daki yasal düzenlemelerin benzerlerinin dünya çapında kabul görmesinin mümkün olup olmadığı sorusuna da Eleonora Rosati, "AB'de yaşanan, dünyanın diğer bölgelerinde tartışılmaya başladı." yanıtını verdi.

Rosati, haber metinleri ve fotoğraflar gibi içeriklerin halihazırda telif ile korunduğunu belirterek, "AB, Avustralya gibi yerlerdeki (dijital telif) çalışmaları, muhtemelen dünyadaki diğer hükümetler tarafından tartışılması ve gözden geçirilmesi devam edecek ek tedbirlerdir." dedi.

X gibi sosyal medya platformlarındaki dezenformasyona işaret eden Rosati, "Bunun gibi platformlardaki dezenformasyonun yayılmasıyla teyitli ve güvenilir haber sağlayabilenleri desteklemenin önemi açığa çıktı." dedi.

Avustralya, AB ve Kanada dijitalde haber telifini nasıl çözdü?

Dijitalde haberin telifi konusunda öncü rol oynayan Avustralya'da "Haber Medyası ve Dijital Platformlar Zorunlu Pazarlık Yasası", toplumun gazeteciliğe olan ilgisini sürdürmesini sağlamayı amaçlıyor.

Yasaya göre, dijital platformlarla haber şirketleri içerik fiyatlandırma pazarlığı konusunda serbest bırakılıyor.

Taraflar arasında anlaşma sağlanamaması durumunda, dijital platform tarafından ödenecek ücretin belirlenmesi için tahkim süreci başlatılıyor.

AB'nin "Haber Medyası ve Dijital Platformlar Zorunlu Pazarlık Yasası", içerik üreticilerine, hak sahiplerine, basın yayıncılarına ve gazetecilere, eserleri çevrim içi kullanıldığında daha adil ücretlendirme sağlamak için kurallar sağlıyor.

Yasanın 17. maddesi, çevrim içi içerik sağlayıcı platformları, kullandıkları içerik için hak sahiplerine para ödemek zorunda bırakıyor.

Yasa kapsamında, Google ve Facebook gibi dijital platformlar telif ihlali yapmaları durumda sorumlu tutulabiliyor.

Kanada'nın C-18 olarak da bilinen "Çevrim İçi Haber Yasası", büyük dijital platformların haber şirketleriyle kullanmak istedikleri içerikler için adilce pazarlık yapmasını gerektiriyor.

Yasaya göre, taraflar istedikleri şekilde ticari anlaşma yapmakta özgür, fakat anlaşmaya varamadıkları takdirde, zorunlu olarak Kanada Radyo ve Televizyon Komisyonunun (CRTC) arabuluculuğunda müzakere masasına oturuyor.

Arabuluculuk yoluyla da anlaşma sağlanamazsa taraflar, hakem heyetinin seçmesi için nihai tekliflerini sunuyor.