28 Şubat davasının gerekçeli kararı açıklandı

ANKARA

28 Şubat dönemine ilişkin 103 sanıklı davada, dönemin Genelkurmay Başkanı emekli Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı ve Genelkurmay 2. Başkanı emekli Orgeneral Çevik Bir'in de aralarında bulunduğu 21 sanığın müebbet hapse çarptırılması, 68'inin beraatı, 14 sanık hakkındaki davanın ise düşürülmesine ilişkin gerekçeli karar açıklandı.

• 28 Şubat davasında 21 sanığa müebbet hapis cezası

Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Mustafa Yiğitsoy ile Üye Hakimler Turhan Kök ve Tuba Büyükşahin'in yazdığı gerekçeli karar tamamlanarak, UYAP'a yüklendi.

Toplam 3 bin 833 sayfalık gerekçeli kararda, "Dava konusu olayda, hükümeti cebren ıskat veya vazife görmekten cebren men etme eylemini gerçekleştirmek üzere, bir kısım sanıkların önceden gizlice ittifak etmiş oldukları anlaşılmaktadır." ifadesine yer verildi.

REFAHYOL Hükümeti'nin istifa ettirilmesi ile faillerin eylemleri arasında illiyet (nedensellik) bağı bulunduğu" belirtilen kararda, "faillerin fikir ve eylem birliği içinde ve bir organizasyon dahilinde atılı suçu işledikleri" vurgulandı.

Batı Çalışma Grubu'nun (BÇG) 54. Hükümeti düşürme amacıyla faaliyet yürüttüğü ifade edilen kararda, dönemin Genelkurmay Başkanı Karadayı ve Genelkurmay 2. Başkanı Bir'in, "54. Hükümetin düşürülmesine yönelik tüm faaliyetlerden bilgileri olduğu" ve "suça iştirakleri konusunda mahkemenin tam bir vicdani kanaate vardığı" bildirildi.

Kararda, "Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinin, Türk Silahlı Kuvvetlerinin hiçbir unsuruna demokratik düzeni ortadan kaldırma, askeri dikta kurulmasına yol açabilecek askeri müdahalede bulunma yetkisi vermediği" vurgulandı. 

"Sanıklara yüklenen suç askeri yargının görev alanına girmiyor"

Gerekçeli kararda, bazı sanıkların görevleri gereği Yüce Divan'da yargılanmaları gerektiği yönündeki itirazlarının neden reddedildiği de irdelendi.

Buna göre, geçmişte Genelkurmay Başkanlığı, Kuvvet Komutanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı görevlerini yapmış bazı sanıkların Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde, askeri personel diğer sanıkların askeri mahkemelerde yargılanmaları gerektiğinden görevsizlik kararı verilmesinin istendiği hatırlatıldı.

Görev konusundaki yasal mevzuata yer verilen gerekçede, Anayasa'nın kaldırılan 145. maddesinin birinci fıkrasının son cümlesinde "Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlara ait davalar her halde adliye mahkemelerinde görülür" şeklinde bir düzenlemeye yer verilerek, bu suçların yargılamasında askeri yargının görevli olmadığının tespit edildiği vurgulandı.

Gerekçede, böylece devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçların kim tarafından işlenirse işlensin adliye mahkemelerinde yargılanacağının hüküm altına alındığı ifade edildi.

Sanıklara yüklenen suçun askeri yargının görev alanına girmediği belirtilen gerekçede, 1 Şubat 2017'de Resmi Gazete'de yayımlanan 21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı kanunun 16. maddesi ile Anayasa'nın 145. maddesinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle askeri mahkemelerin görevli ve yetkili olduklarına dair tartışmanın bu dava açısından hukuki dayanağının kalmadığı bildirildi.

"Yürürlükte bulunan yasaya göre"

CMK'nin 3. maddesinde mahkemelerin kanunla düzenleneceğinin, 4. maddesinde de mahkemenin görevli olup olmadığına kovuşturma evresinin her aşamasında resen karar verilebileceğinin düzenlendiği belirtildi.

Mahkemelerin görevlerinin yargılama usulüne ilişkin olduğu, usule ilişkin yasaların da kamu düzeniyle ilgili olmaları nedeniyle yürürlüğe girmelerinin ardından taraf iradelerinden bağımsız şekilde derhal uygulanmaları gerektiği belirtilen gerekçede, her yargılama işleminin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan yasaya göre yürütülmesinin zorunlu olduğu kaydedildi.

Yargılama henüz kesin olarak bitmemişse, yeni yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren yapılacak yargılama işlemlerinde kural olarak yeni yasanın uygulanması gerektiği anlatılan gerekçede, sanıklar hakkındaki soruşturma tamamlanıp dava 22 Mayıs 2013'de açıldıktan sonra 11 Şubat 2014'de kabul edilen 6519 sayılı Kanun'un 61. maddesi ile Genelkurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanları hakkında soruşturma açılmasının başbakanın iznine tabi tutulduğu hatırlatıldı.

Gerekçede, bu düzenlemeyle başbakan tarafından kamu davasının açılmasına gerek görülürse, soruşturma dosyasının Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapılmak üzere Anayasa Mahkemesine gönderileceği kuralının getirildiği belirtildi.

Bu soruşturma yöntemine ilişkin düzenlemenin, davanın açılmasından sonra ancak hükmün kesinleşmesinden önce yürürlüğe girdiği ifade edilen gerekçede, "Düzenlemenin, davanın açılmasından sonra yürürlüğe girmesi nedeniyle sanıklar hakkında uygulanma olanağı bulunmamaktadır." değerlendirmesinde bulunuldu.

Sanıklara isnat edilen suçun anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine yönelik bir suç olduğu aktarılan gerekçede, yasal düzenlemeler ışığında görev suçu ile sınırlı olmak üzere yargılama mercisinin Yüce Divan olduğu belirtildi.

Bu durumda atılı suçun görevle ilgili olup olmadığının değerlendirilmesi gerektiği aktarılan gerekçede, "Suçun görev sebebiyle işlendiğinin kabulü için eylemin memuriyet işleriyle ilgili olması, diğer bir anlatımla suçu doğuran fiil ile görev arasında illiyet bağı bulunması, görevle bağlantılı olması ve görevin sağladığı imkanlardan faydalanarak işlenmesi gerekir." tespitinde bulunuldu.

Gerekçede, 4 Ocak 1961 tarih ve 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinin "Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; Türk yurdunu ve Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'ni kollamak ve korumaktır." hükmünün 2013'te "Silahlı Kuvvetlerin vazifesi; yurt dışından gelecek tehdit ve tehlikelere karşı Türk vatanını savunmak, caydırıcılık sağlayacak şekilde askeri gücün muhafazasını ve güçlendirilmesini sağlamak, TBMM kararıyla yurt dışında verilen görevleri yapmak ve uluslararası barışın sağlanmasına yardımcı olmaktır." şeklinde değiştirildiği vurgulandı.

Yargıtay 16. Ceza Dairesinin 12 Eylül Davasına ilişkin kararına atıfta bulunulan gerekçede, değişiklikten önceki kanun maddesinde "Türk Silahlı Kuvvetlerinin vazifesinin, Türk yurdunu Anayasa ile tayin edilmiş olan Türkiye Cumhuriyeti'ni korumak ve kollamak" olarak tanımlandığına göre, yasa ile verilen görevin, mer'i anayasal düzeni, bu sistemin öngördüğü kurallar doğrultusunda iktidar olan hükümeti korumak yükümlülüğünü de içerdiğinin kabul edilmesi gerektiği kaydedildi.

Bu itibarla, "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni Cebren Düşürmeye, Devirmeye İştirak Etmek" şeklindeki iddia ve eylemin anılan kanun maddesinden kaynaklanan görev kapsamında kaldığının savunulmasının hukuki dayanaktan yoksun olduğu vurgulandı.

765 sayılı TCK'nin 147. maddesi ve 5237 sayılı TCK'nin 312/1. maddesinde tanımlanan suçun, sanıkların yürütmekte olduğu Genelkurmay Başkanlığı ve kuvvet komutanlıkları görevlerinin kendilerine sağladığı kolaylık ve avantajla gerçekleştirilmesinin, sanıkların doğrudan göreviyle ilgili olduğu anlamına gelmeyeceği bildirilen gerekçede, şu ifadelere yer verildi:

"Eylem öncesi, sırası ve sonrasında mer'i bulunan mevzuata göre ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası gerektiren suçun görevin sağladığı kolaylık, avantajla ve imkan kullanılarak işlendiği sabit ise de görev kapsamında işlendiğinin kabulü olanaklı değildir. Hiç bir görev hiç kimseye suç işleme hak ve ayrıcalığı vermez. Sanıkların üzerine atılı suç ve sevk maddesi nazara alınarak atılı suçun askeri suç olmadığı gibi Anayasa'nın 148/7. maddesinde belirtilen istisnai hüküm içinde ve görevleri ile ilgili bir eylemin olmadığı, sanıklara atılı suçun askeri yargı ya da Yüce Divan'ın görevine girmediği gibi ayrıca Yargıtay 9 ve Yargıtay 16. ceza dairelerinin içtihatları da nazara alınarak bir kısım sanıklar ve müdafilerinin görevsizlik kararı verilmesi yönündeki talebin mahkememizin görevli olması nedeniyle reddine karar verilerek yargılama sonuçlandırılmıştır."

Yargılama izni talepleri

Gerekçede, bazı sanıkların sıfat ve görevleri nedeniyle yetkili merciden izin alınması gerektiği konusuna ilişkin değerlendirmeler de yer aldı.

Buna göre, sanık eski Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri İlhan Kılıç'ın, yargılama için 6278 sayılı yasanın 1. maddesi ile değişik 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu 26. maddesi gereğince başbakanlıktan izin alınmasını istediği hatırlatılan gerekçede, 2945 sayılı yasanın 15. maddesi gereğince "Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Başbakan'ın teklifi ve Cumhurbaşkanı'nın onayı ile atanır" düzenlemesi kapsamında sanığın başbakan tarafından görevlendirilen kişilerden olmadığından başbakanlıktan izin alınması talebinin reddine karar verildiği bildirildi.

Genelkurmay Başkanı ve kuvvet komutanları hakkında soruşturma açılmasını başbakanın iznine bağlayan düzenleme gereğince yapılan taleplerin de reddedildiği aktarılan gerekçede, söz konusu düzenlemenin davanın açılmasından sonra yürürlüğe girmesi, görev suçlarını kapsaması, ancak atılı suçun görevle ilgili olmaması nedenleriyle uygulanma olanağının bulunmadığı kaydedildi.

Aynı fiilden dava açılması

Gerekçede, kovuşturmaya yer olmadığına dair karardan sonra aynı fiil nedeniyle kamu davası açılmasına ilişkin değerlendirmeler de yer aldı.

Yeniden Doğuş Partisi Genel Başkanı olduğu dönemde Hasan Celal Güzel tarafından şikayet ve ihbar dilekçesi ile Çevik Bir, Çetin Doğan, Aydan Erol ve Batı Çalışma Grubunda faaliyet gösteren kişiler aleyhine Devlet Güvenlik Mahkemesi Başsavcılığına 28 Temmuz 1997'de şikayette bulunulduğu anlatılan gerekçede, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği, buna yapılan itirazın da mahkemece reddedildiği hatırlatıldı.

Ankara 13. Ağır Ceza Mahkemesince söz konusu mahkeme kararının kaldırılması için yazı yazıldığı ve ilgili mahkemenin kararını kaldırdığı belirtilen gerekçede, kovuşturmaya yer olmadığına ilişkin kararın ise yeni delillerin ortaya çıkmış olması halinde kaldırılmasının gerekmediği ifade edildi.

Gerekçede, 5271 sayılı CMK'nin 173/6. maddesi gereğince de sonradan meydana çıkan tanık beyanları, müşteki beyanları, kurumlardan gelen belgeler ve dijital belgeler gibi delillerin "yeni delil" niteliğinde bulunduğu, söz konusu takipsizlik kararının kapsadığı kısma yönelik soruşturma şartının bu usuli eksikliğin giderilmesi nedeniyle davanın durması veya reddi kararı verilmesi yönündeki itirazlara itibar edilmediği vurgulandı.

"Tankların yürütülmesi hükümeti devirmeye elverişli bir eylem olarak kabul edilmiştir"

Kararda, Sincan'ın işlek caddelerinde tankların ve zırhlı araçların 4 Şubat 1997'de yürütülmesinin, sanıklardan dönemin Genelkurmay 2'nci Başkanı emekli Orgeneral Çevik Bir'in bilgisi dahilinde, dönemin Kara Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Hikmet Köksal'ın emriyle ani bir kararla gerçekleştirildiği ifade edildi.

Tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin önceden planlanan bir tatbikat ve eğitim yürüyüşü olduğunun delili bulunmadığı belirtilen kararda, 3 Şubat 1997 gecesi acilen Köksal tarafından verilen emir üzerine tankların Sincan'ın en işlek caddesinde yürütüldüğü, bunun basın yayın organlarına haber verildiği, manşetten verilen haberlerde tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin hükümete karşı askeri müdahale hazırlığı olarak değerlendirildiği aktarıldı.

Başbakan, Başbakan Yardımcısı, bakanlar ve birçok milletvekilinin tankların ve zırhı araçların yürütülmesini "askeri müdahalenin habercisi" olarak yorumladığı aktarılan kararda, "Sincan'ın işlek caddelerinde tankların ve zırhlı araçların yürütülmesinin, 54'üncü Cumhuriyet Hükümeti'ni cebren düşürmeye, devirmeye elverişli bir eylem olarak kabul edildiği" bildirildi.

Sanıkların Türk Silahlı Kuvvetlerinde (TSK) mevcut olan ve başka bir birimde bulunmayan zorlayıcı, korkutucu, cebri gücü tankların yürütülmesiyle kullandıkları kaydedilen kararda, şöyle denildi:

"Esasen yurt savunması ile görevli olan, sahip olduğu teşkilat, teçhizat ve personeliyle uluslararası alanda bile caydırıcı bir gücü bulunan, devlet düzeni dışındaki suç örgütlerinden gelecek saldırılara karşı iç güvenlik kapsamında emniyet ve asayişi sağlamakla görevlendirilen TSK'ya mensup sanıkların kullanabilecekleri cebre karşı, icra organının (bakanlar kurulu) mukavemet edebilme imkan ve kabiliyeti bulunmamaktadır. Zira, emniyet kuvvetlerini de etkisiz hale getirip sonuçta TSK'nın hiyerarşik imkanlarını kullanan sanıkların, amaç suçla öngörülen neticeyi elde etmek yolunda hiçbir maddi engelle karşılaşmayacakları açıktır."

28 Şubat 1997'deki MGK

Gerekçeli kararda, 28 Şubat 1997'deki MGK'nın ardından yayımlanan basın bildirisinde, "Açıklanan bu esaslar aksine davranışların, toplumumuzda huzur ve güveni bozarak yeni gerginliklere ve yaptırımlara neden olacağı değerlendirilmiş." ifadesinin kullanıldığına işaret edilerek, basın bildirisindeki "yaptırımın" ne manaya geldiğinin açıkça belirtilmediği, ancak bu ifadelerin "meşru hükümete baskı ve tehdit içerdiğinin kabul edildiği" belirtildi.

Gerekçeli kararda, Batı Çalışma Grubu'nun (BÇG) anayasa ve yasada teşkilatlanmasının olmadığı, hükümetin bilgisi dışında kurulduğu ve son toplantısını 54'üncü Cumhuriyet Hükümeti'nin 18 Haziran 1997'de istifa ettirilmesinden önce 16 Haziran 1997'de "Batı Çalışma Grubu Toplantısı" adı altında yaptığı ifade edilerek, bu tarihten sonra "Batı Çalışma Grubu" adıyla toplantılar yapılmadığı ve toplantının "İç Güvenlik Toplantısı" ismiyle yapıldığı anlatıldı.

Hükümetin istifa ettirilmesinden başka değişikliğin olmadığı bir dönemde toplantının isminin değiştirilmesinin hukuki ve mantıklı bir gerekçesi olamayacağına işaret edilen kararda, BÇG faaliyetlerinin anayasal ve yasal görev ve yetkiler kapsamında kalmadığı, hükümetçe verilen talimat gereği de kurulmadığı, hukuki dayanağı olmadan kurulan BÇG'nin yasal dayanağı olmayan faaliyetlerde bulunduğu vurgulandı.

Kararda, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 2. maddesiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin temel niteliğinin "hukuk devleti" olarak tayin edildiği vurgulandı ve "Hukuk devleti; insan haklarına saygı gösteren ve bu hakları koruyucu adil bir hukuk düzeni kuran ve bunu devam ettirmeye kendini zorunlu sayan ve bütün faaliyetlerinde hukuka ve anayasaya uyan devlettir." denildi.

Hukuk devletinin meşruiyetini hukuktan aldığı belirtilen gerekçede, hiçbir kimse veya organın kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisini kullanamayacağı ifade edildi.

Gerekçede, siyasi partilerin kendilerine göre öne çıkardıkları ülke sorunlarına ilişkin farklı çözüm önerileri getirmelerinin, demokratik siyasi yaşamda üstlendikleri işlevin doğal bir sonucu olduğu belirtilerek, şu ifadeler kullanıldı:

"Bir programın uygulanması vaadiyle demokratik serbest seçimler sonucunda millet tarafından iktidara getirilen siyasi partilerin, siyasi iktidarı kullanma bağlamında siyasi icraatlarda bulunmaları tabiidir. Siyasi partilerin her türlü denetiminin nasıl, kimler ve hangi kurumlar tarafından yapılacağı ile iktidardan uzaklaştırılmalarına ilişkin hukuka uygun, meşru yol ve yöntemler de Anayasa ve yasalarda gösterilmiştir. Hiçbir kimse veya organ kaynağını Anayasa'dan almayan bir devlet yetkisi kullanamayacağına göre, meşru yollarla iş başına gelmiş bir siyasi iktidarın buradan uzaklaştırılması ancak ilgili kurallar çerçevesinde ve yetkisini Anayasa'dan alan kurumlar eliyle olabilecektir. Bu husustaki meşruiyet ve yetki çerçevesi Anayasa'dan, hukuka uygunluktan ve demokrasiden başka bir yerde, başka bir anlayışta aranmamalıdır. Hükümet, devletin siyasal iktidarının yürütme organı olup, onun ele geçirilip yok edilmesi veya çalışmasının engellenmesi durumunda devletin varlık ve güvenliği ile anayasal düzen büyük bir zarar görecektir."

Sanıkların üzerine atılı "Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini Cebren Iskat veya Vazife Görmekten Cebren Men Etme" suçunun anlatıldığı gerekçede, "Esas itibariyle bu anlayış, bir kültür sorunu ve demokrasiyi özümseyip hazmedebilme meselesidir. Sadece günü geçtiğinde ceza yaptırımlarını uygulayarak veya hukuka aykırı davrandıkları sınırlı şekilde belirlenenleri ceza soruşturması ve kovuşturmasına tabi tutmak suretiyle meşru demokratik sistemin korunabilmesi mümkün olamaz." değerlendirmesine yer verildi.

"Sayısal desteği kaybettiği için istifa etti" savunması

Türk Silahlı Kuvvetlerinin anayasal görevinin, prensip olarak harici tehditlere karşı yurt savunmasına hazırlanmak olduğu bildirilen gerekçede, "TSK İç Hizmet Kanunu'nun 35. maddesinin, müsnet suç yönünden bir hukuka uygunluk nedeni olarak ve Batı Çalışma Grubu'nun kurulmasının dayanağı olarak kabulüne hukuki imkan bulunmamaktadır." değerlendirmesinde bunuldu.

Gerekçede şu ifadeler kullanıldı:

"Somut olayda haklarında mahkumiyet kararı verilen sanıklar ve haklarında soruşturma devam eden diğer faillerin, fikir ve eylem birliği içinde ve bir organizasyon dahilinde atılı suçu işledikleri, hükümetin istifa ettirilmesiyle faillerin eylemleri arasında illiyet bağının bulunduğu, zira uyum içinde çalışan hükümet ortakları DYP ve RP'nin ortaklık protokolünde belirlenen zamandan önce başbakanlık değişimi için faillerin zararlı neticeyi doğuran elverişli hareketlerinin dışında bir neden bulunmadığı, dönüşümlü başbakanlık çerçevesinde Tansu Çiller başbakanlığında kurulacak yeni hükümete güvenoyu vereceğini 283 imza ile milletvekillerinin taahhüt etmeleri nedeniyle 54. hükümetin sayısal desteği kaybettiği için istifa ettiği yönündeki savunmalara itibar edilmemiştir.

Başbakan Yardımcısı katılan Tansu Çilller'in bu konudaki beyanı da göz önüne alındığında hükümet olmanın siyasi sorumluluğu ve ülkenin geleceği açısından istifa dilekçesinde bunun açıklanmamış olmasının neticeyi değiştirmeyeceği anlaşılmıştır."

Önceden gizlice ittifak

Gerekçeli kararda "Cebir ve Şiddet Unsurlarına İlişkin Değerlendirme" başlığı altında, 4 Şubat 1997'de Sincan'da tankların yürütülmesi, 28 Şubat 1997'deki MGK toplantısı sonrası yapılan basın bildirisi, 23-24 Ocak 1997'de Gölcük'te yapılan seminerle ilgili tanık Salim Dervişoğlu ve sanık Erol Özkasnak'ın beyanlarıyla 10-11 Haziran 1997'de Genelkurmay Başkanlığı karargahında yapılan brifinglere değinilerek, şu tespit ve değerlendirmelere yer verildi:

"Dava konusu olayda, hükümeti cebren ıskat veya vazife görmekten cebren men etme eylemini gerçekleştirmek üzere, bir kısım sanıkların önceden gizlice ittifak etmiş oldukları anlaşılmaktadır.

Bu ittifakın sağlanmasından sonra, amaç suçun 4 Şubat 1997 tarihinde tankların yürütülmesiyle icrasına başlanmasından zararlı netice olan 54. Cumhuriyet Hükümeti'nin başbakanının istifa etmek zorunda bırakılmasına kadar bir süreç halinde planlanıp tedricen uygulandığı, amaç suç bakımından öngörülen neticeye ulaşılmasını sağlayacak çalışmaların tamamlandığı, geriye sadece fiziki kuvvet kullanmaya bağlı maddi cebri içeren hareketlerin kaldığı anlaşılmaktadır.

Esasen yurt savunması ile görevli olan, sahip olduğu teşkilat, teçhizat ve personeliyle uluslararası alanda bile caydırıcı bir gücü bulunan, devlet düzeni dışındaki suç örgütlerinden gelecek saldırılara karşı iç güvenlik kapsamında emniyet ve asayişi sağlamakla görevlendirilen Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup sanıkların kullanabilecekleri cebre karşı, icra organının mukavemet edebilme imkan ve kabiliyeti bulunmamaktadır.

Bu kapsamda; sanıklara yüklenen eylemin kanıtlanan şekliyle 765 sayılı TCK'nin 147. ve 5237 sayılı TCK'nin 312. maddelerinde düzenlenen suçları oluşturduğu neticesine varılmış, eylemlerinin neticeyi oluşturmaya elverişli olmadığı ve cebir, şiddet içermediğine ve hükümetin kendisinin rızası ile istifa ettiğine ilişkin olarak ileri sürülen savunmalara itibar edilmemiştir."

Gerekçede, suçun eksik veya tam teşebbüs aşamasında kalmayıp, neticenin meydana gelmesi nedeniyle tamamlandığının mahkeme tarafında kabul edildiği bildirildi.

Gerekçeli kararda, suçun işlenişinde fiiliyle egemenlik kuran kimselerin müşterek fail olarak sorumlu tutulacağı vurgulanarak, "Somut olayda sadece 7 Nisan 1997 tarihli toplantıya katılıp görüş beyan eden sanıkların amaç suça iştirak iradelerinin bulunmadığı ve icrai hareketlere de katılmamaları nedeniyle eylemlerinin ittifak suçuna sonradan dahil olma niteliğinde bulunduğu mahkememizce kabul edilmiştir." ifadelerine yer verildi.

28 Şubat kararlarının merkezi Gölcük

TBMM Darbeleri Araştırma Komisyonu Başkanlığı ve Genelkurmay Başkanlığından gönderilen Genelkurmay 1997 yılı tarihçesinde, 22-24 Ocak 1997'de, Gölcük Donanma Komutanlığı'nda bir seminer yapıldığı, 24 Ocak 1997 Cuma günü Gölcük Donanma Komutanlığında genişletilmiş aylık komutanlar toplantısına Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı, Genelkurmay 2. Başkanı Çevik Bir, kuvvet komutanları, Jandarma Genel Komutanı, ordu komutanları, Harp Akademileri Komutanı, Donanma Komutanı, ilgili Genelkurmay J Başkanları, daire başkanları, Adli Müşavir ve ilgili personelin katıldığı kaydedildi.

Bu toplantıda, "İç Güvenlik Harekat Değerlendirmesi" hakkında Tuğgeneral Kenan Deniz, "Psikolojik Harekat Değerlendirmesi" hakkında Kurmay Albay Oğuz Kalelioğlu, "İç İstihbarat Değerlendirmesi" hakkında Tümgeneral Fevzi Türkeri'nin bilgi arzında bulundukları belirtilen kararda, resmi ve yasal program dışında başka şeyler görüşüldüğü de belirtildi.

Kararda, Gölcük Donanma Komutanı Salim Dervişoğlu'nun 13 Ocak 2001'de katıldığı bir televizyon programında yaptığı konuşmada, toplantıda "ülkedeki laiklik ihlali konusunda herkesin kendi görüşlerini söylediğini, memleketin içinde bulunduğu durum ve karşı karşıya bulunulan sıkıntıların görüşülüp istişare edildiğini, 'Hareket tarzı ne olabilir?' sorusunun sorulduğunu ve yasal ortamlar içinde bu konuların dile getirilmesinin kararlaştırıldığını" aktardığı ifade edildi.

Buna göre Dervişoğlu, katılan herkesin tamamen hemfikir olduğunu ve aynı teşhis üzerinde birleştiklerini, 28 Şubat kararlarının merkezinin Gölcük'te yapılan seminer ve toplantı olduğunu da söyledi.

Batı Çalışma Grubu oluşturulduğu dönemde Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreteri olan sanık Erol Özkasnak'ın da aynı programa telefonla katılarak meşru hükümetin kanunlara aykırı işlemler yaptığını, Cumhuriyetin temellerinin sarsılmak istendiğini söyledi. Özkasnak ayrıca her şeyin Genelkurmay Başkanının kontrolü ve komutasında cereyan ettiğini de bildirdi.

Dervişoğlu ve Özkasnak'ın, bir suç isnadı olmadan özgür bir ortamda bu beyanları paylaştığı belirtilen gerekçeli kararda, Gölcük'te yapılan toplantıda meydana gelen oluşumun, icra hareketleri başlamadan önce amaçlanan suçun işlenmesine ilişkin bir ittifakı içerdiği ve suçun hazırlık hareketi olduğu, gerçekleştirilen faaliyetlerin de 54. Hükümet'in cebren ıskat veya vazife görmekten cebren men etme suçunun icra hareketleri sayıldığı vurgulandı.

'Karadayı BÇG'den habersiz olamaz'

Kararda, hakkında mahkumiyet kararı verilen eski Genelkurmay Başkanı İsmail Hakkı Karadayı'nın, Batı Çalışma Grubu (BÇG) kurulduğu dönemde 1997'de Genelkurmay Başkanı olarak görev yaptığı, BÇG'nin karargahta kurulmasından, belgelerinden ve faaliyetlerinden haberinin olmamasının düşünülemeyeceği belirtildi. 

Sanığın, Genelkurmay Başkanı olarak 23-24 Ocak 1997'de Gölcük'te yapılan toplantıya katıldığı, Sincan'da tankların yürütülmesi eyleminin hükümete yönelik bir gözdağı şeklinde yorumlanması nedeniyle bu konuda dönemin Başbakanı'na ve Hükümete karşı Genelkurmay Başkanı'nın herhangi bir şekilde bilgi vermemesi, basında çıkan haberlerin doğru olmadığı yönünde bir açıklamasının olmaması nedenleriyle tankların yürümesi olayından bilgisinin olmadığının düşünülemeyeceği kaydedildi. 

Sanıklardan Çevik Bir'in, BÇG'nin kurulması, faaliyetleri, brifingler, eylem planları ile ilgili tüm işlemlerin Genelkurmay Başkanı olan sanığın bilgisi dahilinde kurulduğunu ve faaliyet yürüttüğünü beyan ettiği hatırlatılan gerekçeli kararda, suç tarihinde adli müşavir olan sanık Muhittin Erdal Şenel'in de "BÇG'nin Genelkurmay Başkanı'nın talimatı olmadan kurulamayacağı" yönündeki beyanları aktarıldı. 

Güven Erkaya'nın, "Genelkurmay Başkanı'na BÇG'nin kurulmasını kendisinin teklif ettiği ve onun da kabul ettiği" yönündeki beyanına da yer verilen gerekçeli kararda, sanığın kendi imzasını taşıyan "Batı Çalışma Grubu Bilgi İhtiyaçları" konulu belgenin bulunduğu vurgulandı.

Tüm sanık beyanları birlikte değerlendirildiğinde, sanığın BÇG'nin kurulması ve faaliyetleriyle ilgili bilgisinin olmadığı yönündeki tüm savunmalarına itibar edilemeyeceği belirtildi. 

Gerekçeli kararda, "BÇG'nin kurulması ve devamındaki faaliyetlerin, Genelkurmay Karargahındaki ve bizzat Genelkurmay Başkanı'na bağlı karargahta, görevli başkanların katılımı veya personel görevlendirilmeleriyle yapıldığı, düzenlenen brifing ve toplantıların basına yansıdığı, brifingleri ülkede yaşayan herkesin duyduğu, dolayısıyla Genelkurmay Başkanı'nın bundan haberdar olmayacağının düşünülemeyeceği" sonucuna varıldığı kaydedildi. 

Genelkurmay karargahı içerisinde ayrı bir birim kurulduğu, bu birimin uzunca bir süre faaliyetine devam ettiği, personel görevlendirildiği, sürekli Genelkurmay'a tüm askeri birliklerden raporların geldiği anlatılan gerekçeli kararda, Genelkurmay'da görevli 2.Başkan Çevik Bir'in emriyle neredeyse tüm ülkedeki kamu kurumları, camiler, ticari kuruluşlar gibi birimlerde görev yapanlarla ilgili bilgi belge istendiği, bunların Genelkurmaya gönderilmesiyle ilgili özel bir yönerge çıkarılarak rapor sisteminin düzenlendiği ifade edildi. 

Düzenli olarak haftalık toplantıların yapıldığı, toplantılara personel görevlendirilmesi hususlarından TSK'nın başındaki kişinin bilgisinin olmamasının düşünülemeyeceği belirtilen gerekçeli kararda, "Şayet bilgisi yoksa bu durumu öğrendiğinde ilgililer hakkında yasal işlem de başlatmaması hususu ve dosyaya yansıyan diğer bilgi ve belgeler bütün halinde değerlendirildiğinde sanığın savunmalarına itibar edilemeyeceği, 54. Hükümetin düşürülmesine yönelik tüm faaliyetlerden sanığın bilgisinin olduğu ve bu suça iştirak ettiği konusunda mahkememizde tam bir vicdani kanaate varılmıştır." tespitleri yapıldı.

Sanık Çevik Bir'in eylemleri 

Davada hakkında mahkumiyet kararı verilen sanıklardan Çevik Bir'in de suç tarihinde Genelkurmay 2. Başkanı olarak görev yaptığı, 23-24 Ocak 1997'de Gölcük'te yapılan toplantıya katıldığı, yine Sincan'da tankların yürütüldüğü dönemde görevinin başında olduğu ve tankların plansız yürütülmesinden önce bilgi sahibi olduğu belirtildi. 

Gerekçeli kararda, sanığın 4 Nisan 1997 tarihli Çalışma Grubu Oluşturulması konulu, 6 Mayıs 1997 tarihli Batı Çalışma Grubu Batı Harekat
Konsepti konulu belgelerdeki imzaların kendisine ait olduğunu kabul ettiği, 29 Nisan 1997 tarihli Batı Çalışma Grubu Rapor Sistemi konulu belgenin ve eklerinin doğru olduğunu söylediği vurgulandı.

Sanık Çevik Bir'in ayrıca, 27 Mayıs 1997 tarihli BÇG Batı Eylem Planı'nın dağıtım gereği yerlerine gönderme yazısını kendisinin imzaladığını kabul ettiği aktarılan gerekçeli kararda, sanıkların eylemlerinin cebir ve şiddet içerikli olduğunun anlaşıldığı ve amaç suçu gerçekleştirmek kast ve iradesi ile hareket ettikleri belirtildi.

Gerekçeli kararda, Çevik Bir'in, BÇG'nin kurulmasından yapılan tüm faaliyetleriyle ilgili bilgi sahibi olduğu ve bizzat faaliyetlerin yapılması ve diğer teşkilat şemalarının kurulmasına kadar tüm işlemlerin sanığın emriyle yapıldığı aktarıldı. 

Çevik Bir'in savunmasında, "BÇG'nin, hükümeti düşürmek için değil, Milli Güvenlik Kurulu'nun aldığı kararlar doğrultusunda MGK'nın emri ve Başbakanlığın ve Hükümetin kendilerine yazdığı yazılar doğrultusunda kurulduğunu" söylediği hatırlatıldı. 

Gerekçeli kararda, ancak 28 Şubat MGK kararları ile ilgili alınan tavsiye kararları sonrasında 54. Hükümetin Bakanlar Kurulu tarafından TSK'ya kararların gereğinin yapılması konusunda herhangi bir yazı yazılmadığı, emir, direktif verilmediği, 14 Mart tarihli Başbakanlık genelgesi ile açık ve gizli bir görev verilmediği vurgulandı. 

Kararda, bu konuyla ilgili bir kanun, tüzük, yönetmelik gibi bir düzenleme de yapılmadığı belirtilerek, "Sanık savunmasında Başbakanlığın ve hükümetin TSK'ya yazdığı yazıdan bahsetmiş ise de bu konuda yazılmış bir yazının olmadığı da anlaşılmıştır." ifadesine yer verildi.

Gerekçeli kararda, "BÇG'nin suç tarihi itibarıyla mevcut Anayasa ve diğer kanunlarda öngörülen yasal bir dayanağının bulunmadığı, sanığın kendi görev ve yetkisi kapsamında ve askeri hizmete ilişkin bulunmayan, 54. Hükümeti düşürmek için kurulduğu, toplantıların amaç suçu gerçekleştirmek kastı ve iradesi ile icra edildiği, belgelerde de bu durumun açıkça yazdığı"na ilişkin tespit yapıldı.

Hükümet düştükten sonra gizlilik kalktı 

Gerekçeli kararda, BÇG'nin faaliyetleri sonrasında, 54. hükümetin 18 Haziran 1997'de istifa etmek zorunda kalmasının ardından, BÇG'nin yazışmalarında ve mesaj formundaki gizlilik derecesinin "gizli"den "hizmete özel" gizlilik derecesine düşürüldüğü, 8 Mayıs 1997-16 Haziran 1997 tarihleri arasında yapılan 9 adet toplantının "BÇG" adı altında, hükümetin istifa ettirilmesinden sonra ise "İç Güvenlik Harekat Toplantısı" adı altında yapıldığına işaret edildi. 

Gerekçeli kararda, sanık Çevik Bir'in, BÇG'nin faaliyetleri ve sonrasında 54. Hükümetin istifa ettirilmesi ile sonuçlanan sürece "postmodern darbe" sözünü bizzat kullandığı ve bu şekilde bu dönemi ifade ettiği de yer aldı. 

Çetin Doğan'ın eylemleri

Mahkumiyet alan sanık Çetin Doğan'ın ise suç tarihinde, Korgeneral rütbesi ile Genelkurmay Harekat Başkanı olarak görev yaptığı belirtildi. 

Gerekçeli kararda, sanığın, amaç suç yönünden görev bölümü olarak kendisine verilen Bakanlar Kurulu'nca,  silahlı kuvvetlere 28 Şubat kararlarının uygulanması konusunda bir emir talimat olmamasına rağmen BÇG'nin kurulması ve faaliyetleriyle ilgili toplantılara katıldığı, BÇG'nin başkanı olarak aktif görev aldığı belirtildi.

Sanığın BÇG'nin tüm faaliyetlerden haberdar olduğu vurgulanan kararda, "Sanığın BÇG'nin Başbakanlık veya Bakanlar Kurulu tarafından verilen bir talimatla kurulmadığını bilmesine ve çalışma içeriğinin de hükümete düşürmeye yönelik olduğunu görmesine rağmen diğer sanıklarla iştirak iradesi içerisinde ve fikir ve eylem birliği içerisinde hareket ederek, atılı suça iştirak ettiği, brifinglere katkı sağladığı, irade beyan edebilecek ve karar alacak konumda bulunduğu, verilen emirlerin ve yapılan işlemlerin amaç suça yönelik olduğunun kendisi tarafından bilinebilecek durumda olduğu sonucuna varılmış, savunmasına itibar edilmeyerek mahkumiyetine karar verilmiştir." değerlendirmesinde bulunuldu. 

"Erbakan'a istifa etmesi için haber gönderdi" 

Gerekçeli kararda, hakkında mahkumiyet kararı verilen dönemin Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreteri emekli Orgeneral Erol Özkasnak'ın, BÇG'nin oluşturulması için sanık Çetin Doğan ile resmi yazışmalar yaptığı ifade edildi.

Özkasnak'ın, dönemin Genelkurmay 2. Başkanı Çevik Bir'in başkanlığında 07 Nisan 1997'de yapılan "Hükümete muhtıra verilmesi, sıkıyönetim ilan edilmesi, hükümetin devamını önleyecek tedbirlerin" görüşüldüğü toplantıya katıldığı belirtilen gerekçeli kararda, Özkasnak'ın hükümet aleyhine yürütülen illegal faaliyetler kapsamında, yakınları aracılığıyla dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan'ın istifa etmesi için haber gönderdiği aktarıldı. 

Sanığın katıldığı bir televizyon programında, "Ben de bu faaliyetler içerisinde üzerime düşen rolü oynayan veya rol verilen bir kişiyim. Bu post-modern darbe, tereyağından kıl çeker gibi eski darbelere benzemeyen bir şekilde, hiç kan akıtmadan, hiç kimseyi üzmeden, gayet usulüne uygun bir şekilde demokratik uygulamalarla, MGK tarafından da benimsenerek, devletin başındaki en büyük insandan ilgili bakanlara kadar hepsi de dahil edilerek, hatta halkımızın ortak edilerek sivil toplum kuruluşları vasıtasıyla, çok başarılı bir şekilde yürütülen bir süreçtir." değerlendirmesini yaparak, 28 Şubat sürecinde rol aldığı ve bunu bir darbe olarak kabul ettiği vurgulandı.

Bu kapsamda Özkasnak'ın "54. Türkiye Cumhuriyeti icra vekilleri heyetini cebren ıskat veya vazife görmekten cebren men etmek" suçuna iştirak ettiği sonucuna varıldığı belirtilerek, sanığın cezalandırılmasına hükmedildiği ifade edildi.

Muhabir: Barış Kılıç-Serdar Açıl-Ferdi Türkten