AFYONKARAHİSAR - Arif Yavuz

Manda kaymağı ile ünlü Afyonkarahisar'da, Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından yürütülen Halk Elinde Islah Projesi ile hem hayvan popülasyonu hem de et ve süt verimi yaklaşık iki katına çıktı.

Tatlılar ve lokumun vazgeçilmezi manda kaymağı üretiminin en önemli merkezlerinden Afyonkarahisar'da, son yıllarda azalan manda popülasyonunu artırmak amacıyla 2011'de başlatılan proje meyvelerini vermeye başladı.

Projenin sorumlusu Afyon Kocatepe Üniversitesi (AKÜ) Veterinerlik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Tekerli, AA muhabirine, son yıllarda yerli gen kaynaklarının korunması projeleri kapsamında Anadolu mandasının ıslah çalışmalarında başarılı sonuçlar elde ettiklerini söyledi.

Projenin başladığı tarihte ilde 2 bin 500 olan manda sayısının 5 binin üzerine çıktığını belirten Tekerli, şöyle konuştu:

"Projeye başladığımız zamanda malaklar ufaktı, genellikle 13-14 kilogram doğuyordu. Bugün ise doğum ağırlığı ortalama 30 kilogram. Her yıl konvansiyonel ve moleküler tekniklere göre, damızlık malak seçimi gerçekleştiriyoruz. Yine üreticilerdeki mandalarda süt verimi önceden yılda ortalama 600-700 kilogram iken, bugün bin 200 kilograma yaklaştı. Yine bazı yetiştiricilerimizde yılda 3 bin kilo süt veren mandalarımız var."

"Yüksek verimi tüm manda sürülerine yaymış olacağız"

Tekerli, 2018 yılında Afyonkarahisar’daki yerli Anadolu ırkı mandalara kendi yetiştirdikleri Karahisar boğası ile suni tohumlama yapıldığını anlattı.

Bu spermaların Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsünde suni tohumlama tüplerine konulduğunu dile getiren Tekerli, "Enstitüden uzmanlar, Afyonkarahisar’ın Küçükçobanlı köyündeki 5 dişi mandaya suni tohumlama gerçekleştirdi. Hepsinde başarı sağlandı. Suni tohumla ile yüksek verimi tüm manda sürülerine yaymış olacağız. Afyonkarahisar’daki manda sayısının ve canlı ağırlığın artırılmasıyla hem et hem de süt üretiminde artış sağlamış olacağız." diye konuştu.

"Manda eti ve sütünün değeri anlaşıldı"

Proje kapsamında hayvanda ortalama bin 600 kilogram süt verimini hedeflediklerine işaret eden Tekerli, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Genetik ilerleme hızımızı artırmaya çalışıyoruz. Bu noktada bakanlığımızın desteği çok önemli. TAGEM koordinatörlüğündeki proje, süreci hızlandırıyor. Eğer bu projeye olmasaydı, bugün Afyonkarahisar’da mandacılıktan bahsedemezdik çünkü hem verim düşüklüğü hem de ekonomik nedenlerden dolayı bırakılmaya yüz tutmuş bir sektördü. Bugün tekrar birçok üretici bu sektöre giriyor. Aynı zamanda manda eti ve sütünün de değeri anlaşıldı. Özellikle kaymak ve sucuk üretiminde tercih edilmeye başlandı."

"Ülke ekonomisi adına ciddi katkı sağladı"

Afyonkarahisar Damızlık Manda Yetiştiricileri Birliği Başkanı Ömer Kelem de projenin ildeki bin 70 anaç mandayla başladığını aktardı.

Projenin üreticilere ve Türkiye’ye birçok katkısının olduğuna dikkati çeken Kelem, şunları kaydetti:

"Manda yetiştiricileri önceden veri kaydı tutmuyordu. Islah programında veri kaydı tutmayı öğrendi. Damızlık değerlerine göre, yavrularını seçmeyi öğrendi. Damızlık seçme yönteminin ülke ekonomisine katkısı da çok fazla oldu. Proje öncesi günlük manda sütü ortalamamız 6-7 litre arasındayken, ilk yılımızda 8-9 litreye ulaştık. Hayvanların canlı ağırlıklarında ciddi artış sağlandı. 13-14 kilogram doğan malaklarımız da 40 kilograma kadar çıktı. Tuttuğumuz kayıtlar bunu gösteriyor. Projemiz, manda yetiştiriciliğinde hem süt veriminde hem de canlı hayvan ağırlıklarında ülke ekonomisi adına ciddi katkı sağladı."