İSTANBUL

Türkiye yaklaşık iki yıldan bu yana DAEŞ ile mücadelede çok-boyutlu bir politika izliyor.

2014 yılında DAEŞ’in Musul’u ele geçirmesi sonrasında Türkiye’nin Musul Başkonsolosluğu’nda bulunan 49 kişiyi rehin almasıyla başlayan Türkiye’ye yönelik DAEŞ tehdidi ilerleyen yıllarda dışardan içeriye taşındı. Nitekim DAEŞ’in merkez coğrafi halkası olarak tanımlanan Irak ve Suriye’den sonra Türkiye, örgütün yakın coğrafi halka olarak tasnif ettiği ikincil düzeydeki hedefleri arasında yer almaktaydı.

Başlangıçta Türkiye’yi muğlak ve gayriresmi bir biçimde düşman olarak ilan eden DAEŞ, Türkiye’nin örgüte yönelik içeride ve dışarıda aldığı katı ve kararlı güvenlik önlemleri ve örgütün temsil ettiği sözde cihat söylemine karşı sert bir politika benimsemesi sonrasında Türkiye’yi somut düşmana dönüştürerek doğrudan hedef almaya başladı. Bu nedenle zamanla DAEŞ’in Türkiye’ye yönelik tehdidi çok yönlü bir hal almaya başladı.

Çok boyutlu DAEŞ tehdidi

Türkiye’ye yönelik DAEŞ eksenli güvenlik risklerinin önemli bir bölümü coğrafi yakınlıktan kaynaklansa da tehditler sadece bununla sınırlı değil. Coğrafi yakınlığın yanı sarı DAEŞ, Türkiye’yi Yabancı Terörist Savaşçıların (YTS) Suriye’ye geçişi önünde ciddi bir engel olarak görüyor. Ayrıca YTS'lerin Suriye’deki savaşa katılarak geldikleri ülkelere geri dönmek için kullanmak istedikleri güzergahların başında Türkiye geliyor. Bunun yanı sıra Türkiye’den örgüte katılan militan sayısı (bu rakam 2100 civarında ki bu sayılara aileler dahil değil) DAEŞ’in bir “Türkiye stratejisi” için yeterli gerekçeyi sağlamaktadır. Bu stratejinin askeri ve siyasi olmak üzere iki temel boyutu var.

Askeri düzeyde DAEŞ, son zamanlarda Kilis örneğinde de olduğu gibi Türkiye’ye Menbiç cebi olarak bilinen yaklaşık 90 km’lik sınır hattı boyunca füze saldırılarında bulunmaktadır. Bu saldırılar sınır karakollarına yönelik olabildiği gibi doğrudan Türkiye’nin içine düşecek şekilde sivillere yönelik rastgele saldırılardan da oluşmaktadır. Bu saldırılar sadece Suriye toprakları ile de sınırlı değil. Türkiye’nin Irak’ın kuzeyinde bulunan ve DAEŞ ile mücadele etmek için askeri eğitimlerin yapıldığı Başika askeri kampına da birçok kez saldırıda bulunulmuştur. Askeri boyutun diğer tarafını da Türkiye’de DAEŞ tarafından yapılan bombalı eylemler oluşturmaktadır. Bugüne kadar DAEŞ kaynaklı 7 intihar eylemi gerçekleşmiş bu eylemler sonucunda 160 sivil ve 3 güvenlik mensubu hayatını kaybetmiştir. İntihar saldırıları DAEŞ’in Türkiye’ye yönelik saldırılarında en fazla kaybın yaşandığı eylemlerdir. İntihar saldırılarına ek olarak DAEŞ’in Türkiye’deki hedefleri arasında Suriyeli sivillere yönelik suikastlar da yer almaktadır. Özellikle DAEŞ’e karşı muhalif söylemin yayılmasında etkili olan ve Türkiye’de yaşayan Suriyeli gazeteciler örgütün hedefinde yer almaktadır. 

DAEŞ’in Türkiye’deki bombalı eylemlerinin temel özelliği çeşitlilik içermesi. Bu çeşitlilik ilk olarak eylemi gerçekleştirenlerin uyruklarında fark edilmektedir. Yapılan intihar saldırılarında Türkiye, Suriye ve diğer ülke vatandaşı eylemci profillerine rastlamak mümkün. Örgütün Türkiye’deki intihar saldırısı eylemlerini üstlenmiyor oluşu bir başka farklılık olarak ortaya çıkmaktadır. DAEŞ bugüne kadar sadece Türkiye içinde Suriyeli gazeteci ve muhaliflere yönelik gerçekleştirdiği suikastları üstlenmiştir. Bu durum örgütün Türkiye’deki eylemlerinin özerk bir biçimde planlandığına dair şüpheleri arttırmaktadır. Ancak saldırıyı gerçekleştiren kişilerin DAEŞ saflarında Suriye’deki iç savaşta bulundukları dikkate alındığında eylemlerin örgütün bilgisi dahilinde gerçekleştirildiklerini de söylemek mümkün hale gelir. Bu nedenle örgütün Türkiye’deki eylemleri genellikle profesyonel DAEŞ militanları tarafından gerçekleştirilmektedir.

Türkiye'ye yönelik tehdit söylemi

DAEŞ’in Türkiye’ye yönelik siyasi stratejisini belirleyen birçok farklı dinamik söz konusu. Başlangıçta daha genel ve kısmen silik bir biçimde Türkiye’yi hedef alan açıklamalar yapılırken, zamanla bu silik tehdit söylemi yerini resmi bir tehdit söylemine bırakmıştır. Örgütün diğer yayın organları ile karşılaştırıldığında görece daha geç hayata geçen Türkçe dergisi Konstantiniyye bu siyasi stratejinin örgüt adına resmi ayağını göstermesi açısından ilginç misaller içermektedir.

2015 Haziran ayından bu güne altı sayı yayınlanan derginin genel olarak içeriği incelendiğinde, örgütün giderek Türkiye’yi somut bir düşman tanımlaması içine yerleştirdiği söylenebilir. Başlangıçta farklı toplumsal kesimleri hedef alan DAEŞ giderek hedef kitlesini daha da somutlaştırarak Hükümet, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türk Silahlı Kuvvetleri dahil devletin bütün kurumlarına yönelik topyekün bir tehdit söylemini devreye sokmuştur. Türkiye demokrasisinden dış politikasına bütün politik alanı hedefine alan bir tehdit söylemi, örgütün sürekli tekrar eden siyasi söyleminin bir parçası olarak ön plana çıkarılmaktadır. DAEŞ Türkiye stratejisinin merkezinde ise kaos temelli çatışma ortamının içeride derinleşmesini sağlayarak Suriye’nin kuzeyinde sıkıştığı coğrafi alanda üzerindeki askeri baskıyı dağıtmaya çalışmaktır. Bir bütün olarak bakıldığında bu çok-boyutlu DAEŞ tehdidi karşısında Türkiye’nin örgütle mücadelesi de çok-boyutlu bir hal almıştır.

Türkiye’nin DAEŞ’e karşı yürüttüğü çok-boyutlu mücadele stratejisi dört ana katmandan meydana geliyor. Ulusal düzeyde DAEŞ ile bağlantılı olduğu düşünülen guruplara yönelik güvenlik operasyonları bu katmanlardan ilkini oluştururken, YTS ile mücadele ikinci, DAEŞ karşıtı uluslararası koalisyona verilen destek üçüncü ve son olarak terörün finansmanının önlenmesine yönelik ulusal ve uluslararası mücadele dördüncü katmanı oluşturmaktadır. Bu çok boyutlu mücadele, Türkiye’nin DAEŞ’i terör örgütü olarak tanıdığı 2013 yılından bu yana bir devlet politikası olarak şekillenmiştir.

Aşırıcı şiddete karşı sıfır tolerans

Türkiye’nin DAEŞ ile mücadele stratejisinin son dönemde artan bir şekilde devam eden en önemli ayağını aşırıcı şiddet söylemini benimseyen radikal gruplara yönelik ulusal düzeyde gerçekleştirdiği mücadele oluşturmaktadır. Bu tür gurupların DAEŞ’in radikal söylemini yaymada, örgüte yeni eleman kazandırmada kolaylaştırıcı rol oynamada ve Türkiye’deki eylemelere lojistik destek sağlanmasında yardımcı oldukları düşünüldüğünde, bu alanda yürütülen mücadelenin önemi daha da iyi anlaşılır. Burada Türkiye’nin amacı, örgütün Türkiye’deki eylem imkân ve kapasitesini yok etmek ve aşırıcı radikal söylemin yaygınlık kazanmasını engellemektir. Bunun yolu, örgüt mensuplarının yuvalandığı hücre evlerinin tespit edilmesi ve ortadan kaldırılmasından geçmektedir.

Güvenlik kuvvetlerinin operasyonlarını yoğun olarak gerçekleştirdikleri şehirler, örgüt kaynaklı tehdidin en yüksek seviyede yaşandığı şehirlerle paralellik arz etmektedir. DAEŞ’in Halep’in kuzeyinde elinde tuttuğu alana komşu olan Kilis ve Gaziantep, iki bölge arasındaki coğrafi yakınlıktan dolayı örgütün Türkiye’de en çok yuvalandığı ve operasyonel kabiliyet kazandığı iller durumuna gelmiştir. Türkiye-Suriye sınırını yüzde yüz oranında korumayı imkânsız kılan yapısal engeller, DAEŞ mensuplarının bu illere geçişini ve bu civardaki illegal faaliyetlerini kolaylaştırıcı etkilerde bulunmaktadır. Buna mukabil, güvenlik güçlerinin örgüt hücrelerine karşı en fazla operasyonu Kilis ve Gaziantep’te gerçekleştirmesi, bu şehirlerdeki DAEŞ tehdidinin farkında olunduğunu da göstermektedir. Yine en yoğun göz altıların bu bölgede görülmesi, tehdidin somut bir hâle dönüştüğüne işaret ederken, aynı zamanda buna karşı Türkiye’nin sahip olduğu caydırıcılığa da dikkat çekmektedir.

En fazla operasyonun yapıldığı üçüncü şehrin İstanbul olması, bu şehrin gerek büyüklüğünden ötürü örgüte sunduğu saldırı imkânları, gerekse de halihazırda örgütün gerçekleştirdiği yedi bombalı saldırının üçüne maruz kalması bakımından önem arz etmektedir. İstanbul’un kozmopolit ve tarihî yapısının çok sayıda yabancı turist çekmesi, DAEŞ’in -12 Ocak 2016 Sultanahmet ve 19 Mart 2016 İstiklal canlı bomba saldırılarında görüldüğü gibi- yabancı ve özellikle Avrupa ülke vatandaşlarına karşı saldırılar yapma amacı doğrultusunda bu şehri hedef haline getirmektedir. Dolayısıyla güvenlik operasyonlarının yoğunluğu, bu şehirde de tehdidin farkında olunduğunu göstermektedir. Bu operasyonların sonucunda bugüne kadar 500’den fazla DAEŞ sempatizanı tutuklanmıştır. Yalnızca 2016 başından bu yana 863 zanlı gözaltına alınmış, bunların 199’u tutuklanarak cezaevine gönderilmiştir.

Sınır ötesi önlemler ve anti-DAEŞ koalisyonunda Türkiye’nin yeri

Türkiye DAEŞ’le mücadelesinin ikinci düzeyini, Suriye’deki Türkiye sınırına yakın olan örgüt hedeflerine karşı aldığı önlemler ile Irak topraklarında yaptığı eğitim ve operasyon faaliyetleri ile yürütmektedir. Türkiye’nin sınır ötesine yönelik aldığı tedbirler “misliyle mukabele” prensibine dayanmış olup örgüte karşı caydırıcılık sağlama amacıyla oluşturulmuştur. Öte yandan Türkiye’nin DAEŞ karşıtı uluslararası koalisyona Şubat 2015’ten itibaren aktif bir katkıda bulunması, örgütü “geriletme ve yok etme” (degrade and destroy) stratejisini de benimsediğini göstermektedir. Bu yüzden Suriye ve Irak’ta izlenen strateji, Türkiye’nin kendi imkân ve kabiliyetleriyle yürüttüğü mücadele ile uluslararası koalisyonun operasyonlarına verdiği katkının birleşiminden oluşmaktadır. Çatışma bölgesine olan yakınlığı ile coğrafi olarak çok stratejik bir konumu haiz olan İncirlik Üssü’nün 24 Temmuz 2015’te savaş ve savaş-dışı amaçlarla kullanılmak üzere koalisyona ait insanlı ve insansız hava araçlarına açılması, DAEŞ’in son dönemdeki kayıplarını hızlandırıcı bir etki yapmıştır. Türkiye 24 Ağustos 2015’te resmen koalisyonun bir üyesi olmuş, 28 Ağustos’ta da ilk ortak hava harekâtı gerçekleştirilmiştir. Ek olarak ABD ile beraber eğit-donat programı kapsamında Suriye’de DAEŞ’e karşı savaşmak üzere ılımlı muhaliflere eğitim verilmiştir.

DAEŞ çeşitli dönemlerde Suriye sınırındaki Türk karakol bölgelerine yaklaşarak askerlere ateş açmış, iki askeri de kaçırmıştır. Örgüt tarafından aynı alanda düzenli olarak yapılan tacizler buna eklenmelidir. Yeni yıl ile birlikte DAEŞ, Türkiye’ye Suriye topraklarından gerçekleştirdiği saldırı şeklini değiştirmiştir. Örgüt, 18 Ocak 2016 tarihinde ilk kez Kilis’e katyuşa füzeleri ile saldırmıştır. Bunu izleyen süreçte DAEŞ, aynı tipte saldırılarla Türkiye’yi sürekli hedef almış, bugüne kadar Kilis’e 50’nin üzerinde füze atmış, 21 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Füze saldırılarının bu yoğunlukta ortaya çıkışı, Türkiye’nin güneyinde aldığı önlemleri sıkılaştırmasının gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu bağlamda fırtına obüsleri ile örgüt mevzilerine atışlar devam etmiş, T-122 çok namlulu roketatar sistemleri de obüslere destek amacıyla sınır hattına getirilmiştir. Bunun yanında 90 km menzile sahip Yüksek Mobiliteli Topçu Roket Sistemleri’nin (HIMARS) sınır hattına konuşlandırılması hususunda ABD ile anlaşmaya varılmıştır. Bu araçların yalnızca 1-5 Mayıs 2016 tarihleri arasında Suriye’de 2 bin144 DAEŞ hedefini vurması top atışlarının ne kadar yoğun yapıldığını göstermesi bakımından dikkat çekmektedir. Öte yandan Türkiye, Suriye sınırında insansız hava araçları (İHA) ve insanlı keşif uçaklarının faaliyetlerinin yoğunluğunu artırmıştır. Bu doğrultuda hudut bölgesinin 7/24 gözetlenmesine devam edilmektedir. Bunun yanında koalisyona ait uçakların, Suriye’nin 20-40 km içerisine kadar keşif, gözetleme ve istihbarat uçuşları icra edip DAEŞ unsurlarını kaynağında vurmaları sağlanmıştır.

Irak’ta ise Türkiye DAEŞ’le mücadele amacıyla yerel gruplardan kurulan gönüllü milislere ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi Peşmergelerine askeri eğitim vermekte, çeşitli teçhizat yardımları yapmaktadır. Türkiye’nin Irak’ta eğitim kampı olarak kullandığı Başika’daki Gedu Üs Bölgesi’ne DAEŞ 6 kez saldırıda bulunmuştur. DAEŞ’in bu saldırılarında da çoğunlukla katyuşa füzeleri kullandığı görülmüştür, ancak örgütün son saldırısında anti-tank füzesi kullanması ve bölgedeki Türk tankının isabet alması tehlikeyi daha üst bir seviyeye taşımıştır. Türkiye, bu saldırılara karşı alandaki zırhlı birlikleriyle “misliyle yanıt” vermekte, yerel güçlerle beraber Musul çevresinde stratejik noktalarda operasyonlar yapmaktadır. Bu önlemler neticesinde Mayıs 2016 itibarıyla Suriye’de 807, Irak’ta da 365 olmak üzere toplam bin 172 örgüt mensubu etkisiz hale getirilmiştir.

Yabancı terörist savaşçılarla mücadele ve sınır güvenliği

Türkiye’nin YTS ile mücadelesi, dört aşamada alınan tedbirlere dayanmıştır. Birincisi, YTS’lerin çıkış ülkesinin alması gereken tedbirlerden oluşan kaynak ülkede önlenme aşamasıdır. İkincisi, Türkiye’nin uluslararası aktörlerle beraber oluşturduğu tahdit listesi (no-entry list-ülkeye girişi yasaklanan kişilerin listesi) doğrultusunda Türkiye tarafından hayata geçirilmiş Risk Analiz Birimleri tarafından tespit edilen şüphelilerin sınır dışı edilmesi ve buna yönelik bir listenin oluşturulmasıdır. Üçüncüsü, yurtiçinde yapılan emniyet operasyonlarıyla Türkiye’ye bir şekilde giriş yapmış bulunan teröristlerin takibi ve yakalanma aşamasıdır. Dördüncü ve sonuncusu ise fiziki sınır güvenliğinin sağlamlaştırılarak Suriye’ye geçmek üzere olan veya Suriye’den Türkiye’ye geçmeye çalışan teröristlerin sınır hattında yakalanması aşamasıdır.

Kaynak ülkeler üzerine düşeni yapmıyor

Birinci aşama olan kaynak ülkede önleme, sorumlu ülkelerin konuya yeterince eğilmemelerinden dolayı zaman zaman ciddi sorunların yaşanmasına neden olmuştur. Burada karşılaşılan iki örnek olay, Türkiye’nin YTS olma potansiyeli bulunan şahısları tespit edip geldikleri ülkeye geri gönderme işlemini yapmasına rağmen, kaynak ülkelerde bu şahısların oluşturduğu tehdidin yeterince dikkate alınmadığını göstermektedir. Birinci örnek olay, YTS olma niyetiyle Suriye’ye gitmek üzere Türkiye’ye doğru yola çıkan İsveç vatandaşı iki Müslüman gençle alakalıdır. Stockholm’den yola çıkan iki şahsın bilgisi İsveç yetkili makamlarınca Türkiye’ye bildirilmiş ve Türkiye’nin bu iki şahsı durdurması talep edilmiştir. İki şahıs vardıkları İstanbul havalimanında geri dönüş biletleri olmaksızın ve yanlarında kamuflaj malzemeleriyle güvenlik görevlilerince yakalanmış ve gerekli işlemlerin ardından İsveç’e geri gönderilmiştir. Ancak aynı iki İsveçli şahıs, 8 gün sonra Yunanistan’ın Kos Adası’ndan botla yola çıkarak Türkiye’ye deniz yoluyla giriş yapmaya teşebbüs etmiş ve Türkiye’nin Ege kıyısındaki bir limanda güvenlik görevlilerince bir kere daha yakalanmıştır. Bu tür benzer olayların birbiri ardına ve yüzlerce kere tekrarlanması sebebiyle Türkiye tarafında, muhatabı olan kaynak ülkelere yönelik bir hayal kırıklığı ve tepki söz konusudur. Zira Türkiye’yi YTS’nin Suriye’ye geçişini kolaylaştırmakla suçlayan ve bu konuda üzerine düşeni yapmayan kaynak ülke yönetimleri, aynı zamanda bu şahısların Suriye’ye geçişinin durdurulmasını talep eden ülke yönetimleridir.

İkinci örnek olay ise Brüksel Zaventem Havalimanı ve Maalbeek metro istasyonu bombalı saldırılarının faillerinden biri olan İbrahim El-Bekrewî ile alakalıdır. Brüksel saldırılarının hemen ardından yapılan incelemelerde El-Bekrewî’nin 11 Haziran 2015’te Türkiye’ye giriş yaptığı, 14 Haziran 2015’te Gaziantep’te polisin rutin kontrolü sırasında tespit edildiği ve 14 Temmuz 2015 tarihinde de İstanbul Atatürk Havalimanı’ndan Hollanda’ya gönderildiği ortaya çıkmıştır. El-Bekrewî, “yabancı savaşçı olduğuna dair polis şüphesi” üzerine sınır dışı edilirken hem Hollanda hem de Belçika otoriteleri bu şahsın “yabancı terörist savaşçı olduğu” uyarısını içeren bir notayla Türkiye tarafından bilgilendirilmiştir. Birinci örnek olaydaki İsveç vatandaşı şahısların durumuna benzer bir şekilde, El-Bekrewî de Temmuz 2015’te sınır dışı edilmesinin ardından 11 Ağustos 2015’te bu defa Antalya Havalimanı’ndan Türkiye’ye tekrar girmeye teşebbüs etmiş ve 25 Ağustos’ta ikinci defa sınır dışı edilmiştir.

İki örnek olayda da YTS olma potansiyeli bulunan şahıslar Türkiye’nin güvenlik mekanizmaları marifetiyle tespit edilerek ülkelerine geri gönderilmiş, ancak vatandaşları oldukları ülkelerin güvenlik mekanizmaları, bu şahısların oluşturduğu tehdidin boyutunu doğru analiz etmekte yetersiz kalmışlardır. Sonuç olarak karşımıza Türkiye’nin, YTS olma potansiyeli bulunan şahısları farklı yollardan ülkeye girmeye çalışırken tekrar tekrar durdurup ülkelerine geri gönderdiği, ancak bu şahıslarla ilgili gerekli tedbirleri almayan kaynak ülkelerin YTS ile mücadelede bütün yükü Türkiye’nin üzerine yıktığı bir tablo ortaya çıkmaktadır. Bu da, Türkiye’nin kapasitesini aşan büyüklükteki bir olgu olan YTS ile mücadelede, ancak sınırlı ölçüde bir sonuç elde edilmesine sebep olmaktadır.

Devlet dışı aktörler ve asimetrik savaş

Sınır güvenliğine yönelik DAEŞ kaynaklı tehditler, örgütün Suriye’den Türkiye’ye yönelik yarattığı riskler ile YTS’lerin Suriye’ye geçişlerinde Türkiye’yi hedef geçiş ülkesi olarak görmelerinden kaynaklanmaktadır. Adam kaçırma, karakollara silahlı saldırı ve taciz, sınırdan silah ve mühimmat geçirme ve diğer illegal ekonomik faaliyetler, DAEŞ’in Türkiye sınırlarında oluşturduğu temel tehditlerin başında gelmektedir. Türkiye’nin Suriye sınır güvenliğini sağlamasının önündeki en büyük engel, bu ülkeyle paylaştığı sınırın 911 km’lik uzunluğudur. Her ne kadar DAEŞ bu sınırın yaklaşık 100 km’lik bir bölümünü kontrol etse de sınırın kalan kısmının büyük bir bölümü, Türkiye’ye karşı terör faaliyetleri içinde bulunan YPG/PKK’nın elindedir. Dolayısıyla Türkiye, güney sınırını kendisine düşman iki devlet dışı aktöre karşı aynı anda korumak durumundadır. Bunun yanında bir diğer problem, Türkiye’nin temel olarak kaçakçılık faaliyetlerine karşı oluşturulmuş sınır güvenliği mekanizmasının, son dönemde yukarıda bahsedilen asimetrik ve sofistike terör örgütlerinin faaliyetlerine maruz kalmış olmasıdır.

Sınır hattında gerçekleşen DAEŞ kaynaklı saldırılar ve illegal faaliyetlere bakıldığında, bunların büyük çoğunluğunun Kilis’te gerçekleştiği, Gaziantep’in de onu takip ettiği görülmektedir. Bu tehditlere karşı Türkiye, Suriye sınırındaki personelini artırmış, sınırda 300 milyon TL değerinde teknoloji yoğun ve personel tasarrufu sağlayan Fiziki Sınır Güvenliği sistemini hayata geçirmiştir. Devam eden bu projede sınır hattına beton duvarlar yerleştirilmesi, kafes tel çekilmesi, gözetleme uçuşu yapacak İHA’lar ve Zeplinlerin intikali, aydınlatma sistemleri kurulumu, devriye yolu yapımı ve hendek kazımı gibi önlemler hayata geçirilmektedir. Alınan önlemler neticesinde 2016 yılında Suriye sınırında 388 DAEŞ ve 82 YPG/PKK mensubu terörist yakalanmıştır. Bunun yanı sıra alınan sınır güvenliği önlemleri sayesinde sınırdan yasa dışı geçiş yapmaya çalışan kişilerin sayısında ciddi bir düşüş yaşanmıştır. Ayrıca Türkiye’nin giriş yasağı koyduğu kişi sayısı 38 bini aşmıştır. Ek olarak 7 bin 500’ün üzerinde kişi de risk analiz gruplarınca sınırlarda çeşitli yöntemlerle kontrollerden geçirilmiş, 5 binden fazlası mülakata alınmıştır.

DAEŞ’in finansmanının engellenmesi

DAEŞ’le mücadelenin en önemli düzeylerinden birini de örgütün finansal kaynaklarının kesilmesi oluşturmaktadır. BM Genel Sekreterliği bünyesinde hazırlanan rapora göre DAEŞ, dünyanın en zengin terör örgütlerinin başında gelmektedir. Öte yandan ABD ve Türkiye’nin eş başkanlığında hazırlanan DAEŞ Terör Örgütünün Finansmanı adlı rapora göre, örgütün zenginliğini oluşturan beş ana kaynak bulunmaktadır. Bunlar işgal ettiği topraklarda ele geçirdiği ve başta petrol ile doğal gaz olmak üzere ekonomik getirisi olan her türlü varlık, adam kaçırma yoluyla elde edilen fidyeler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar üzerinden elde edilen yardım ve bağışlar, küresel iletişim ağlarının kullanılmasıyla gerçekleştirilen para akışları ve yabancı terörist savaşçılar eliyle edinilen paradan meydana gelmektedir.

Buna karşılık Türkiye, DAEŞ’in bankacılık sistemine eklemlenmesinin, YTS’ler aracılığıyla örgüte para akışının ve örgüt bağlantılı şahıslar aracılığıyla yapılan her türlü kaçakçılığın önlenmesi konularında çeşitli tedbirler uygulamaktadır. Türkiye 2013 Şubat’ında 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’u yürürlüğe sokmuştur. Bu kanunla beraber BM Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Uluslararası Sözleşme’nin hükümlerinin iç hukukla bağdaştırılması için Terörle Mücadele Kanunu’nda düzenlemeler yapılması öngörülmüş, sadece Türkiye’ye yönelik eylemlerle sınırlandırılmaksızın BM Sözleşmesinde yer alan eylemlere fon sağlanması ve toplanması, terörizmin finansmanı suçu olarak yeniden tanımlanmış, mal varlıklarının dondurulmasına dair her türlü işlem Maliye Bakanlığı’nın yetki alanına bağlanmış, yabancı devletlerin ve Türkiye’nin birbirlerinden terörizmi finanse eden kişi, kuruluş ve organizasyonların mal varlıklarının dondurulmasını talep edebilmeleri karşılıklılık esası ile hüküm altına alınmış ve son olarak BM kararlarıyla listelenen kişi, kuruluş veya organizasyonlara dair malvarlığının dondurulması kararlarının Bakanlar Kurulu kararıyla gecikmeksizin uygulanacağı belirtilmiştir.

Bunun yanında Türkiye, kaçakçılığa yönelik katı yaptırımlar ve cezalar getirmiş, sınır kontrollerini sıkılaştırmıştır. Bu mücadelenin neticesi olarak DAEŞ’in 1 milyon ila 3 milyon dolar arasında bir kayba uğradığı değerlendirilmektedir. Bu da günlük 10 bin ila 30 bin varil petrol kaybına tekabül etmektedir. TSK son 5 yılda sınırda 5.5 milyon litre kaçak akaryakıt, 4 ton esrar, 1.6 milyon adet uyuşturucu hapı ele geçirdiğini, 2014’ten itibaren 387 km akaryakıt nakil borusunun tespit edilip imha edildiğini açıklamıştır. Bunun yanında emniyet güçlerinin akaryakıt kaçakçılarına yönelik 2015 yılında yaptıkları operasyonlarda 318 kişiye işlem yapılmış, 773 bin litre akaryakıt ele geçirilmiştir. YTS üzerinde para akışı konusunda ise Türkiye diğer ülkelerle özellikle istihbarat paylaşımının üzerinde durmuş, bu konuda çalışan Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) ile terör örgütlerine para transferinin önlenmesi amacıyla belirli ülkelerin mali istihbarat birimleri arasında çok taraflı bilgi paylaşımı ve işbirliğini öngören EGMONT arasındaki işbirliği artırılmıştır. Dahası son yıllarda DAEŞ ve El Kaide bağlantılı 247 kişi ve 74 kuruluşun mal varlığı dondurulmuştur.

Stratejik istihbarat paylaşımı şart

Bir bütün olarak ele alındığında 2013 yılından bu yanda Türkiye’nin DAEŞ ile mücadele stratejisinin örgütün etkinliğinin azaltılması konusunda önemli bir etki ortaya çıkardığı görülmektedir. Türkiye’nin genel olarak aşırıcı şiddetle mücadelede küresel ve ulusal politikalarının daha efektif olarak hayata geçirilmesi, özel olarak da DAEŞ’in Türkiye’ye yönelik tehdidinin tamamen ortadan kaldırılması için yapılması gerekenler vardır. Türkiye’nin sınır güvenliği mimarisini dönüştürmesinin zaman alacak olması ve zor savunulur bir pozisyonda olması, DAEŞ ile mücadelesini güçleştirmektedir. Bunun yanı sıra Türkiye DAEŞ ile mücadelede bölgesel ölçekte en önemli aktörlerden biridir. Bu nedenle DAEŞ’e yönelik mücadelede kapsamlı, kısa ve orta vadeli stratejilerin bütün aktörler tarafından ortak bir şekilde icra edilmesi hayati önemdedir. Bu konuda Avrupalı ülkelerin Türkiye ile stratejik istihbarat paylaşımını arttırmaları bir zorunluluktur. Dolayısıyla bu problemlerin ortadan kaldırılması hususunda uluslararası koalisyonla işbirliğinin ve ortak harekâtın artırılması kritik önem arz etmektedir. Ancak bu şekilde Türkiye’nin yurtiçinde, sınırlarda ve yurtdışında DAEŞ’le mücadelesi yüzde yüz verimle gerçekleşebilecektir.