ANKARA - Selma Kasap

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev arasında mutabakata varılan Özbekistan'da İmam Buhari Uluslararası İlmi Araştırmalar Merkezi ve Taşkent'te İslam Araştırmaları Merkezi'nin altyapılarının kurulması konusunda, Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç başkanlığında oluşturulanlan heyet, özel çalışma başlattı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev arasında varılan mutabakat çerçevesinde Özbekistan'da İmam Buhari ve İmam Maturidi'nin isimlerini taşıyan iki enstitünün kurulması kararlaştırılmıştı.

Semerkant şehrinde İmam Buhari Uluslararası İlmi Araştırmalar Merkezi ve Taşkent'te İslam Araştırmaları Merkezi altyapılarının tesis edilmesi konusunda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın talimatı üzerine YÖK Başkanı Prof. Dr. Yekta Saraç, özel bir çalışma başlattı.

Saraç, YÖK heyeti ile birlikte konuya ilişkin yerinde incelemelerde bulunmak üzere gelecek ay Özbekistan'ı ziyaret edecek. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev de YÖK Başkanı Saraç başkanlığındaki heyeti kabul ederek, enstitülerin kurulması çalışmalarını yakından izleyecek. YÖK heyeti, Özbekistan'da iki enstitü kurulmasının yanı sıra Yükseköğretim Kurumu oluşturulması çalışmalarını da yürütecek.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, dün Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şavkat Mirziyoyev ile birlikte düzenlediği ortak basın toplantısında, "Türk-İslam medeniyetinin iki kadim havzasından birbirinden daha çok istifade etmesinin yollarını nasıl buluruz, bunun üzerinde durduk. Tüm bakanlık ve kurumlarımıza Özbekistan ile iş birliğimizin her alanda geliştirilmesi yönünde talimatlarımızı verdik. Aynı iradenin Özbekistan'da da olmasından dolayı gerçekten çok çok mutluyum. İnşallah İmam Buhari Enstitüsü arzumuzdu, İmam Matüridi Enstitüsü arzumuzdu, bu konularda aramızdaki ittifak bizleri çok çok daha güçlü kıldı." değerlendirmesinde bulunmuştu.

Bin 80 muhaddisten hadis yazdı

Diyanet İşleri Başkanlığı İslam Ansiklopedisi ve çeşitli kaynaklardan derlenen bilgilere göre, Özbekistan'da kurulacak enstitüye ismi verilecek olan İmam Buhari, 20 Temmuz 810 yılında Buhara'da doğdu ve bu nedenle kendisine "Buhari" denildi. 

Hadis ilminin ve hadis alimlerinin önderi olarak İslam dünyasında önemli bir yer tutan Buhari, Hz. Muhammed'in sahih hadislerini toplayarak en büyük hadis kitabı olan el-Camiu's-Sahih'i (Sahih-i Buhari) hazırladı.

İmam Buhari, 10 yaşlarında iken hadis ilmi ile meşgul olmaya ve Buharalı muhaddislerden hadis dersleri almaya başladı. 11 yaşlarında iken hocası Dahili'nin rivayet sırasında yaptığı bazı hataları tashih etmesiyle dikkatleri çekti. 16 yaşına geldiği zaman İbnü'l-Mübarek ve Veki'b Cerrah'ın kitaplarını tamamen ezberledi. Bu sırada annesi ve kardeşi Ahmed ile birlikte hacca gitti. Hac sonrası onlar memleketlerine döndükleri halde Buhari Mekke'de kaldı ve Hallad bin Yahya, Humeydi gibi alimlerden hadis tahsil etti.

Daha sonra bu amaçla ilim merkezlerini dolaşmaya başlayan Buhari'nin, kendilerinden hadis yazdığı muhaddislerin sayısının bin 80 olduğunu söylediği belirtiliyor. Meşhur talebesi Firebri, el-Camiu's-Sahih'i Buhari'den 90 bin talebenin dinlediğini iletti. Kaynaklarda, en tanınmış diğer talebelerinin ise İmam Müslim, Tirmizi, Ebu Hatim, Ebu Zür'a er-Razi, Muhammed bin Nasr el-Mervezi, Salih Cezere, İbn Huzeyme gibi muhaddisler olduğu ifade ediliyor.

Buhari'nin uzun seyahatleri sonunda derlediği hadislerle geniş bir kütüphane meydana getirdiği ve seyahatleri esnasında kitaplarını yanında taşıdığı anlatılıyor. Buhari'nin, bir gece uyumayıp o güne kadar yazdığı hadisleri hesapladığı ve muttasıl 200 bin hadis kaydettiğini belirlediği aktarılıyor.

İmam Buhari, 1 Eylül 870 günü toprağa verildi.

Kelam eseri verdi

Özbekistan'da kurulacak diğer bir enstitüye adı verilecek İmam Ebu Mansur el-Maturidi ise İslam dünyasında yetişmiş en büyük kelam alimlerinden biri. 852 yılında Türkistan'ın Semerkant bölgesinin Maturid beldesinde doğan İmam Maturidi, İslamiyeti yeni kabul etmekte olan Türkler arasında, Türkistan'da yaşadı.

İmam Maturidi'nin kelami görüşlerini ve mezhep anlayışını anlatan eserinin ismi, Kitab-ut Tevhid. İmam Maturidi, Müslümanların sahih bir itikada sahip olmaları için itikat ilmi olan kelam üzerine çalıştı.

Maturidi, kendi döneminde ortaya çıkan dini problemlere çözüm bulmaya çalıştı, pek çok öğrenci yetiştirdi ve çeşitli bilim dallarında ilk olma özelliğini taşıyan önemli eserler bıraktı. Ölümünden sonra da büyük ilgi gören İmam Maturidi, geniş bir coğrafyayı etkiledi ve "Maturidilik" diye bilinen bir düşünce ekolü oluştu.

Bu ekol, Hanefilik-Maturidilik olarak dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan Müslümanların geneli tarafından benimsenerek günümüze kadar yaşamaya devam etti.

Maturidi'nin eserlerindeki birçok cümlenin kuruluşuna, bazı fiillerin bağlaçlarına bakıldığında Arapça gramere aykırılığı yanında Türkçe gramere uygunluğun görüldüğü belirtiliyor. Kaynaklarda, gerek dil ve üslup özellikleri gerekse yaşadığı Semerkant ve çevresinin Türklerin çoğunlukta bulunduğu bir bölge olması göz önüne alındığında Maturidi'nin Türk asıllı olduğunun söylenebileceği belirtiliyor. 

Maturidi, 944 tarihinde, Semerkant'ta hayatını kaybetti.