Tarihi Filistin toprakları üzerinde 1948 yılında kurulan İsrail, adı işgal ve insan hakları ihlalleriyle anılan dünyanın en tartışmalı ülkelerden biri konumunda.

Yarım asırdır işgal altında tuttuğu Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Golan Tepeleri’nden çekilmeyi reddeden İsrail, uluslararası toplumun tepkisine rağmen buralarda yasadışı Yahudi yerleşim birimlerini genişletiyor.

Gazze Şeridi’ni abluka altında tutan ve Batı Şeria’yı ayrım duvarıyla Kudüs’ten ayıran İsrail, komşusu Suriye’de devam eden iç savaş nedeniyle sınırında aleyhine bir durum oluşmasını önlemek için askeri ve diplomatik olarak teyakkuz halinde. 

Künye

Başkent: Tel Aviv (İsrail 1980’de tek taraflı olarak Kudüs’ü başkenti ilan etti, sadece ABD ve Guatemala Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı) 

Nüfus: 8,2 milyonun üzerinde (2017)

Etnik yapı: Yüzde 75 civarı Yahudi, yüzde 21 civarı Arap. 

Yüzölçümü: 20 bin 77 kilometrekare 

Dil: Resmi dil İbranice ve Arapça. Yol işaretleri ve çıkarılan yeni kanunlar İbranice, Arapça ve İngilizce olmak üzere 3 dilde yayınlanıyor.

Din: Yüzde 74,7 Yahudi, yüzde 17,7 Müslüman, yüzde 2 Hristiyan, yüzde 1,6 Dürzi

Para Birimi: Yeni İsrail Şekeli (NIS)

Genel Durum

Üç semavi din tarafından da kutsal kabul edilen mekanlara ev sahipliği yapan tarihi Filistin topraklarında, 1948 yılında kurulan İsrail, bu tarihten beri Arap komşuları ve Filistinli yerel halkla çatışma halinde.

Arap komşularıyla 1948, 1967 ve 1973’te 3 büyük savaş yaşayan İsrail’de cinsiyet ayrımı olmaksızın herkesin 3 yıl askerlik yapması zorunlu. Güvenlik politikaları ve “ortak düşman” algısı üzerine inşa edilen İsrail, milyonlarca Filistinliyi de vatanından sürerek mülteci konumuna düşürdü.

Filistinlilerin ayaklanmalarını (intifada) kanlı şekilde bastıran İsrail, Gazze Şeridi’ni de 2006’dan beri abluka altında tutuyor. Gazze Şeridi’nde yaşayan 2 milyon Filistinli dünyanın en büyük insani krizlerinden birini yaşıyor.

Doğu Kudüs, Batı Şeria ve Golan Tepeleri’ni 1967’den bu yana işgal altında tutan İsrail, buralarda yasadışı Yahudi yerleşim birimlerini sürekli genişletiyor. 

İsrail, en büyük müttefiki ABD’nin desteğiyle nükleer güce ve gelişmiş silahlara sahip. İsrail, ABD’den her yıl milyarlarca dolar yardım alıyor.

İsrail vatandaşı olan yaklaşık 2 milyon Filistinli Arap ve sayıları 2 milyonu bulan aşırı dinci Yahudilerin topluma “entegrasyonu”, Etiyopyalı Yahudilere yönelik ırkçılık, farklı ülkelerden gelen Yahudiler arasındaki uyum problemi gibi konular İsrail’in önemli toplumsal sorunları arasında yer alıyor.

İsrail işgali altında bulunan Doğu Kudüs’te yer alan Mescid-i Aksa Müslümanlar için kutsal yerlerden biri. Yahudiler de Tapınak Dağı adını verdikleri bu mekanı en kutsal yerleri sayıyor ve Aksa’yı yıkarak bir zamanlar burada var olduğuna inandıkları Süleyman Mabedi’ni inşa etmeyi amaçlıyor. Hristiyanların da Çile Yolu, Kıyamet ve Doğuş Kiliseleri gibi en kutsal mekanları İsrail işgali altındaki bölgelerde bulunuyor.

Son dönemlerde ABD’nin Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıması ve mayıs ayında Tel Aviv’deki büyükelçiliğini Kudüs’e taşıması ülkede infiale yol açtı. İsrail güvenlik güçlerinin,  ABD Büyükelçiliğinin açıldığı gün Gazze sınırında gösteri düzenleyen Filistinlilere gerçek mermilerle müdahale etmesi sonucunda çok sayıda Filistinli’nin şehit olması tüm dünyanın tepkisini topladı.

ABD’nin ardından Guatemala da Kudüs’te büyükelçilik açtı.

Ekonomi

İsrail’de yıllık kişi başına düşen milli gelir 36 bin dolar civarında. 2017’da yüzde 3,1 büyüyen İsrail’de yüksek teknoloji ve buna dayalı tarım, ekonominin omurgasını oluşturuyor. 

Özellikle Çin, Hindistan ve orta seviye Asya ekonomileriyle yeni anlaşmalar imzalayan İsrail’e “Filistin sorununu mesele etmeyen” bu ülkelerin büyük ekonomik fırsatlar sunduğu belirtiliyor.

İsrail’in son dönemde Akdeniz’de bulduğu doğalgaz, ekonomik ve siyasi açıdan dengeleri değiştirebilir. İsrail bu gazı çıkarabilecek şirketlerin yatırımlarını çekebilmek ve gazı satabilecek pazar bulabilmek için yeni siyasi ittifaklar arıyor.

Siyasi Durum

İsrail parlamenter sistemle yönetiliyor. Ülkenin tek metin halinde düzenlenmiş bir anayasası bulunmuyor. Anayasa, daha çok İngiliz sistemine benzer şekilde çeşitli konularda yapılmış anayasal düzenleme niteliğindeki temel yasalardan oluşuyor.

Cumhurbaşkanı 7 yılda bir Knesset adı verilen meclisin oyuyla seçiliyor. Knesset seçimleri, 4 yılda bir yapılıyor. 

Cumhurbaşkanı genellikle sembolik, törensel ve resmi görevleri yerine getiriyor ancak af yetkisi gibi yürütme yetkileri de bulunuyor. Ülkeyi asıl yöneten kişi başbakan. Başbakanlığa cumhurbaşkanı tarafından çoğunluğu kazanan partinin lideri seçiliyor. Hükümete parlamento dışından bakan tayin edilebiliyor.

İsrail’in 120 milletvekilli parlamentosunda Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyonun sandalye sayısı 66. Koalisyon ortağı partilerin sayısı ise 6. Tamamı aşırı sağcılardan oluşan hükümetin ülke tarihindeki en radikal yönetimlerden biri olduğu belirtiliyor. Ülkede bir sonraki parlamento seçimleri 2019’da yapılacak.