Görme engellilere sevimli 'yol arkadaşları'

İSTANBUL - Andaç Hongur

Avukat Nurdeniz Tunçer ve eski İngiltere'nin Ankara Büyükelçisi Richard Moore'un eşi Maggie Moore, 4 yıl önce kurdukları Rehber Köpekler Derneği sayesinde kendileri gibi görme engelli bulunanlara "can yoldaşı", "yol arkadaşı" köpekler yetiştiriyor. 

Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra 1916'da gaziler için Almanya'da başlatılan rehber köpek uygulaması, Türkiye'de 2014'te, Maggie Moore ile görme engelli Nurdeniz Tunçer'in el ele vererek Rehber Köpekler Derneği'ni kurmasıyla başladı.

Avrupa Birliği Rehber Köpekler Federasyonu üyesi olan Rehber Köpekler Derneği, kuruluşunda İngiltere'de 50 yıldır rehber köpek eğitmenliği yapan birinden danışmanlık aldı. Tam zamanlı çalışan 2 eğitmeniyle görme engellilere yönelik rehber köpek eğitimi sağlayan dernek, rehber köpekleri bedelsiz olarak sahiplerine teslim ediyor. Dernek, veterinerlik ve mama hizmetlerinin yanı sıra rehber köpek sahiplerine yasal olarak da tüm aşamalarda destek sağlıyor.

Bir yılı aşkın süredir "can yoldaşı" olarak tanımladığı "Kara" ile yaşayan Nurdeniz Tunçer, rehber köpeklerin görme engellilerin iki gözü, onları basamaklardan indiren, yollarda rahat ve engellere takılmadan bağımsız yürümesini sağlayan yol arkadaşları olduğunu söyledi.

Tunçer, "Kara" olmadan bir yere gittiğinde boşluk hissettiğini ifade ederek, "Artık kimsenin koluna girmek istemiyorum. Kara ile bir takımız. Tabii ki o da robot değil onun da heyecanları var, o da bir canlı. Biz, birbirimizi anlayarak ilerliyoruz." dedi.

Rehber köpeklerin eğitimi

Derneğin, Türkiye'nin her yerinde ihtiyacı olan görme engellilere, ekonomik durumunu gözetmeksizin rehber köpek temin etmeyi hedeflediğini belirten Tunçer, rehber köpeklerin eğitimine ilişkin şu bilgileri paylaştı:

"8 haftalık yavru köpeklerimizi 1 yıllığına gönüllü bakıcı ailelere veriyoruz. Derneğimiz, ailelerimize veteriner ve mama hizmetlerini sunuyor. Bu esnada eğitmenlerimiz de 7 gün 24 saat onlara eğitim konusunda destek veriyor. 'Otur', 'Kalk', 'Bekle', 'Masaya atlama' gibi temel komutları onlar veriyor, tamamen bizim yönlendirmemiz ve bizim önderliğimizde. 1 yılın sonunda sınavı geçen köpeklerimizi 5 aylığına görme engelli eğitimine tabi tutuyoruz. Rehber köpeklerimiz sokaklarda eğitiliyor. 1 yılın sonunda başladıkları 5 aylık eğitim, her yerde olmak zorunda. Köpeklerimizin kafeye, alışveriş merkezine giderek, otobüse binerek sosyalleşmesi ve bu aşamayı tamamlaması gerekiyor. Ne kadar çok yürür ne kadar çok çalışırlarsa bir görme engelliye o kadar iyi refakat edebilir, arkadaşlık yapabilirler. Sınavı geçenleri uygun görme engellilerle eşleştiriyoruz. Sonraki aşama 3-4 hafta sürüyor. Görme engelli ile köpeğin uyumu, birbirlerine alışmaları, rutinin değişkenliğine göre belirleniyor. Sonrasında takım halinde çalışmaya başlıyorlar."

Türkiye'de şu anda 3 rehber köpek olduğunu kaydeden Tunçer, 12 köpeğin eğitime girerek mezun olacağını, bunların dışında gönüllü ailelerin yanında kalan ve eğitimi bekleyen yavru köpekler olduğunu da anlattı.

"Rehber köpek saldırmaz, havlamaz"

Nurdeniz Tunçer, rehber köpeğin saldırmadığını, havlamadığını, amacının sadece görme engelliyi yönlendirmek ve onun güvenli seyahatini sağlamaktan sorumlu olduğunu anlatmak istediklerinin altını çizerek, köpeklere ev sahipliği yapacak gönüllülere ihtiyaç duyduklarını vurguladı. Tunçer, "Ailelerden, 1 yıl yuvalarını yavru köpeklere açarak bir görme engelliye 2 göz olmalarını rica ediyoruz. Her şey satın alınabilir ama onların verdiği sevgi satın alınamaz. Bu, hem aile hem de çocukları için güzel bir sosyal sorumluluk. Bir insana hayat kazandırıyor, onun güvenli olmasını ve yalnız yaşamamasını sağlıyorsunuz." diye konuştu.

Türkiye'nin her yerindeki görme engellilere ulaşmak için her türlü desteğe ihtiyaç duyduklarını dile getiren Tunçer, "Derneğimiz bağışlar ve çeşitli kurumların sponsorluğuyla hayatta kalıyor. Görme engellilerin her geçen gün artan rehber köpek talebini karşılamak için eğitmen sayısını artırmayı istiyoruz." dedi.

"Ses tonunuzu, heyecanınızı bile anlayabiliyor"

Nurdeniz Tunçer, rehber köpek sahibi olabilmesi için görme engellilerin fiziksel ve yaşam koşulları gibi çeşitli etkenlerin uygunluğuna bakıldığına işaret ederek, şunları söyledi:

"Uzmanlarımız, kişi ne kadar duyuyor, görme kaybı ne zaman başlamış ve hangi süreçte, kronik bir rahatsızlığı var mı, eşinin onayı var mı, tek başına yaşayabiliyor mu, hareketliliği var mı gibi uzun bir test sürecinde değerlendirme yapıyor. Testten sonra yapılan uyum çalışmaları tamamlandığında, 3 haftalık süreç başlıyor. Eğitmenlerimiz onlarla çalışıyorlar. Bir görme engellinin rehber köpeğe alışma sürecinin 6 ayda oturduğunu söyleyebiliriz. Bunu araba kullanmak gibi düşünebilirsiniz. Arabayla seyahatiniz, arabaya hakimiyetiniz nasılsa takım olarak uyumunuz da öyle oluyor. O, sizin ses tonunuzu, yürüyüşünüzü, bakışınızı, tereddüdünüzü, heyecanınızı bile anlayabiliyor."