ANKARA - ARİFE YILDIZ ÜNAL/ZEYNEP AKYIL

Amerikalı iş adamı Elon Musk'ın dünyanın en güçlü ticari roketini Tesla marka spor arabasıyla uzaya fırlatması, tarihteki ilk roketle dikey uçuş denemesini 17. yüzyılda gerçekleştiren Lagari Hasan Çelebi'yi gündeme getirdi. Lagari Hasan Çelebi'nin adı bugün Türksat'ın Gölbaşı Yerleşkesindeki Uydu ve Uzay Müzesi'nde yaşatılıyor.

AA muhabirinin yaptığı derlemeye göre, Lagari Hasan Çelebi, barutla çalışan iki katlı roketi 1633 yılında yaptı. 30 metre uzunluğundaki roketle, ateşlendikten sonra 2,5 kilometre yol aldığı ve ardından denize iniş yaptığı rivayet edilen Hasan Çelebi ilk kez gerçek anlamda roketli uçuş yapan insan oldu.

Hasan Çelebi'nin roketinin ana motorunun çevresinde bulunan 6 küçük motor, roketi havaya yükselten ilk kademeyi oluşturdu. İlk kademede yer alan bu roketlerin yakıtı tükendiğinde, ikinci kademeyi oluşturan ve daha büyük olan ana motor devreye girdi ve roketin daha da yükselmesini sağladı. 300 metre yüksekliğe ulaştığında Çelebi roketi terk ederek, havada kaymasını sağlayan ve bir tür paraşüt olan araç yardımıyla yavaşça denize indi. Hasan Çelebi yüzerek kıyıya çıktı.

"Roket adam" Hasan Çelebi'nin 1633'teki denemesi, kayıtlarda ilk insanlı uçuş denemesi olarak geçiyor.

"İstanbul Kanatlarımın Altında" filmine konu olan Hasan Çelebi, 4. Murat'ın kızı Kaya Sultan'ın doğduğu gece Sarayburnu'ndaki şenlikler sırasında uçma denemesini gerçekleştirdi.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnamesi'nde söz konusu deneme, "Hasan Çelebi kendi icadı olan 50 okka barut macunu ile dolu 7 kollu bir fişeğe bindi ve yardımcıları tarafından bu fişek ateşlendi. Böylece gökyüzüne fırlatılan Hasan Çelebi, fişeğin barutu bitince önceden hazırladığı kanatları açarak Sinanpaşa Sarayı önünde denize indi." ifadeleriyle anlatılıyor.

"Lagari Hasan Çelebi Müzesi, Türkiye'nin uydu tarihine ışık tutuyor"

Türksat AŞ Genel Müdürü Cenk Şen, AA muhabirine yaptığı açıklamada, füzeciliğin atası olarak kabul edilen Lagari Hasan Çelebi’nin adının verildiği Uydu ve Uzay Müzesinin Türksat’ın Gölbaşı Yerleşkesinde bulunduğunu belirtti.

Türksat envanterine giren tüm uyduların ve bunları uzaya götüren fırlatma roketlerine ait modellerin müzede sergilendiğini anlatan Şen, müzenin Türkiye'nin uydu tarihine ışık tuttuğunu dile getirdi.

Türkiye'nin ilk başarılı füzesi

Bu arada, Ermeni asıllı Türk vatandaşı Kirkor Divarcı da Türkiye tarafından üretilmiş ilk başarılı füzenin mucidi olarak tarihte yer alıyor.

"Marmara 1" adı verilen ve üzerinde ay yıldız olan 1 metre 33 santimetrelik, 1,5 kilogramlık ilk Türk füzesi, 19 Eylül 1962'de İstanbul'un Ümraniye semtinden atıldı. Yaklaşık 1 kilometre yüksekliğe çıkan füze havada ateş alarak düştü.

Daha sonra yapılan Marmara-2 isimli roket ise 15 kilometre yol kat ederek 822 metre yüksekliğe çıktı.

Füze çalışmalarının devam eden projelerle hız kazanmaya başladığı, ancak Kirkor’un evinde bilinmeyen bir nedenle çıkan yangında tüm projelerin yanması sonucu çalışmaların durduğu kabul ediliyor.